Serneketina Adaptasyona Lîstîka Xewna Şeveke Havînê

Berî lîstîka Xewna Şeveke Havînê ez çûm sê lîstîkên şanoya kurdî. Ji wan yek bi kirdkî bû, yên din jî bi kurmancî bûn. Li Enqereyê di dîroka 11.05.2017an de ez çûbûm Bîranînên Lênûska Dînek ya Gogolî, di dîroka 01.11.2018an de li Batmanê ez çûbûm Cîmrî ya Moliere, di dîroka 06.02.2020an de li Stenbolê ez çûbûm Çîçûya Ezîz Nesîn.

Lîstîka William Shakespeare ya bi navê Xewna Şeveke Havînê ku ji hêla Kawa Nemir ve ji îngîlîzî bo kurmancî hatiye wergerandin, bi derhênerîya Ferhad Feqî ji hêla Şanoya Bajêr a Amedê ve li Stenbolê, di Navenda Bajarê Hunera Cemîl Candaşê de, di dîroka 20.02.2020an de, di seatê 20.00an de hat sehnekirin.

Dema ku werger ji hêla Kawa Nemir ve hatibe kirin û şano jî ji hêla Şanoya Bajêr a Amedê ve hatibe sehnekirin, bivê nevê bi hêviyeke xurt temaşeker li benda lîstîkê dimînin.

Di jiyanê de ez mirovekî deqîq im. Lîstîk panzdeh deqîqe dereng dest pê kir, ji ber wê ez hinek eciz bûm. Ez ji bo hemû çalakiyan dibêjim: Bila her tişt di wextê xwe de dest pê bike û biqede. Yên ku di wextê xwe de tên em wextê wan nedizin, zûhatina wan bila ji bo wan nebe ceza û yên ku dereng tên jî bi vî awayî neyê xelatkirin. Divê em yên ku di wextê xwe de hatine biparêzin, ne ku yên dereng hatine.

Eleqeya temaşekeran û xwedî derketina wan ji bo xemxwirên kurdî cihê keyfxweşî û keyfgeşiyê bû. Salona şanoyê ji çar paran sê ji hêla temaşekaran ve hatibû tijekirin; piraniya temaşekeran jî ciwan bûn, zarok yek dû heb hebûn, navsalî jî kêm bûn.

Lîstîkvanan heqê lîstîkê dabû û gelek xweş û baş listîn. Bi tenê di dengê lîstîkvanan de problem hebû, dîyalogên wan baş nedihat bihistîn û fehmkirin, hevokên wan nîvco mîvco di mêjiyê de man. Bi vî havî jî çêj û tehma kurdî digihişt ruh û bedena temaşekeran. Ev jî nîşanî me dide ku Kawa Nemir bi kurdiyeke ruhkurd lîstîk ji îngîlîzî wergerandiye.

Lîstîk ji du perdeyan pêk dihat. Di navbera sehneyan de hevgirtin tune bû lewma di mejiyê min de sehne qût bi qût bû. Ji ber vê min fehm nekir ku armanca lîstîkê çi ye, dixwaze çi nîşanî me bide û çi peyaman bigihîne me?  Li gel ku berî lîstîkê melankolî bela xwe dabû min û ruhê min dorpêç kiribû, bi saya temaşekirina lîstîkê min xwe ji wê melankolîye şûşt û ez keyfxweş û dilşad bûm.

Gelo sedema qûtbûna sehneyan di mejiyê min de û valahiya di navbera sehneyan de ez bi xwe me yan ji ber adaptasyona lîstîkê ew qutbûn û valahî çêbûne? Ez vê yekê bi adaptasyona lîstîkê ve girêdidim. Ji ber ku:

Lîstîka Xewna Şeveke Havînê nêzî 525 sal berî niha Shakespeare nivîsiye. Wekî berhemên din ên Shakespeare ev jî bûye berhemeke gerdûnî. Ev 525 sal in ku di welat û zimanên cûda de tê sehnekirin û wê bê sehnekirinê jî. Gelo giringî, hêjatî, kûrbûn û taybetmendîyên vê lîstîkê çi ne ku 525 sal in qet kevn nabe û wextkîya xwe wenda nake? Ev lîstîk çi ji me re dibêje û çi nîşanî me dide?

Kûrbun, hêjatî, giringî û taybetmendîyên ku di orjînala listîkê de heye em di adaptosyona kurdî de nabînîn. Lîstîka bi kurdî bersiva pirsa “çima ev lîstik kevn nabe û wextkîya xwe wenda nake” nade me. Wekî din jî mirov qet bawer nake ku ev lîstik ya Shakespeare e û wî nivîsiye.

Di adaptasyona lîstîkê ya kurdî de çi hene? Lîstîk jî wek muzîk, tîpên civakî û zayenda civakî xwe li ser rexnekirina civakê û tewşomewşobûyîna struktura civakê ava kiribû. Li ser meseleyê lîstîkvanên mêr ku cilên jinan li xwe kiribûn.

Tiştên ku lîstîk xwe li ser wan ava kiribû, di hêman demê de wan tiştan komîkîzekiribû. Hem bi wan  tiştên wek eşq, zewac, stran, tîpên civakî, madeya bi efsunî ya evîndarkirinê hem jî bi elementên zimanê wek çêr û biwêjan temaşeker dide kenandinê. Bi taybet jî ji bo kenandinê giranî dabû çêran.  Ji ber wê jî di mîzaha lîstikê de qalîteyek tunebû. Em naçarî henek û espriyên erzan dimînin.

Bi adaptasyoneke bi vî rengî ne hewce ye ku Xewna Şeveke Havînê bê sehnekirin!..

Qasî mehek berî ez û Omer Faruq Yekdeş rûniştibûn. Mamoste Omer ji bo asta nizimbûn û bêqalîtebûna henek û espiriyên kurdên ku temenê wan li bin çil salî ne wiha gotibû “ ji ber ku em bi filmên Kemal Sunal mezin bûn ji ber vê asta henekkirin û espirîkina me nizim maye.”

Fîlmên komedî yên serdestên me ji hêla mîzahê ve giraniya  xwe didin li ser çêr û sixêfan. Ev lîstîk her çi qas ji îngîlîzî hatiye wergerandin jî di adaptasyonê de derhênerên me li bin bandora sînemageriya serdestan de mane. Haya me ji me heye ku serdestên me çawa me înşa dikin, em wan teqlîd dikin, di bin bandora wan de dimînîn….

Heke em li metnên folklorîk ên kurdî binêrin em ê bibînîn ku mîzah û îronîya kurdî xwe li ser zeka, jîrbûn û biaqiliyê ava dike. Divê em estetîka komedîyên li ser wê bingehê ava bikin.