Aferînayoxîya Fîlma Şîwenî Befr û Tola Bawerî

       

Cemîl Rostemî bi îngîlîzkî Jamil Rostami serra 1971êde bajarê Sinê de maya xo ra bîyo.  Serra 2002ê de bi nameyê The Trouble of Being a Boy in Kurdish( Problemê Bîyabîyayişê Gedeyêk Kurd ) kilmfîlma xwe gelek festîwalan de xelat girewtî.  Serra 2005ê bi nameyê Şîwenî Befr( Requiem of Snow-Şîna Vewr), serra 2007ê de bi nameyê Janî Gel(Jana Şarî) serra 2011ê Cheshm(Çimê mi) serra 2014ê de fîlma xo ya bi nameyê Bazney Rreş(Çembero Se) kaş kerdî. Goreyê xebera ke mi wenda, hewldano ke derbarê Nadia Muradî de fîlmek kaş bikero.

Çend rojî ra verî Youtubê de ez raştî fîlma ey ya Şiwenî Befr amêyo. Her çiqas dîyayişê qalîteya fîlmê zaf xirabê zî bî, qe temaşenêkerdişê ra mi waştî ez temaşê bikero. Baş o ke mi temaşe kerda çîmkî fîlmê hetê senaryo, kaywanî û muhtewa û muzîkê zaf serkewte û afirnayoxî vejîyayî.

Karekterê serekeyê fîlm bi nameyê Rojîn keynaya ke naşî ya. Pîyê Rojîn bê kar o, mîyanê feqireyê û neçareyê de mendo,  nêşêno derbara kulfetê xo bikero. Wazêno Rojîn bido  tuccarê dewî Faiq î ke hema hema hemverê yewbînî. Labêla Rojîn bincaran Faiq nêwazêna. Bi nameyê Jîyan waştîye ke Rojîn esto,  yewbînan ra hes kenî û aşiqê yewbînan î.

 Neçartî, feqirtî, eşqî, perderşahî ,namus, bekaretî ,bawerî, arzû, îmtîhanbîyayiş,şadwerî  û heswerîya cuyî û estbîyayiş temayê serekeyê filmê yî.

 Tayê romanan, hîkayeyan, kayê tîyatroyan, sewbîna kitaban û fîlman de kê şîyênî despêka înan ra fehm û îdraq bikerê  berhemê ke senîn î û  senî hawa biqedî. Fîlma Şîwenî Befrê zî destpêka xo de zî wîna fehmêk û îdrakêk dana kê. Babeta fîlmê destpêka xo de zaf klîşe û rêzêra yena. Labêla kê çiqasê dewamkerdişê temaşeyî fîlmê kenî û no fehm û îdraqê kê yo ezberkî serobîn beno û rîjîno.

 Fîlma Şîna Vewr di dewanê koyîye Rojhelatî de derbaz bena. Seranserê fîlmê de ciwîyayişê û kulturê dewî esto. Sey toreyî û edetî dewî, têkilî û bawerî dewijan, dîkan pênayiş, kulturê ser banan de roniştiş, bi bergînan ser banan çarnayiş, kayê tirês, têkilîya waştabîyayiş; yewbînan rê mektub erşawitiş û xelatdayiş, dew amêyişê çerçîyanî, cayê radyoyî; Hesen Zîrêk helnêno, banê herrîn ê disê kerreyîn û kuçeyî tengî dewî û vewrî û  cuya bê telefonî û telewzîyonî…  Hetêkna başê fîlm no ke kesê ke dewî de ciwîyayî fîlmê vîrê înanê ferdî û kolektîvê ganî kena. No dewî hetê peyzajî û mîmarîya bananî ra ê hendo ke manênî dewanê kirdanî, kê vanî qey dewî ma yî.

 Hetêk de neçarîya pîyê, hetêk de eşqa Rojîn, hetêk de tuccar Faiq û hetêk de  Jîyan  û hetêk de zî Çerçîyo Delûwêk esto. Struktura fîlmê de no panç hetî estî. 

 Rojîn pê Çerçîyo Delûwêkî waştê xo Jîyanî rê mektubanî erşawêna. Mektubê xo peyên de vano “ bê biremî nîyî ke pîyê mi dano Faiqî” Çerçîyî cewabî ano. Rojîn rojêk keyeyê terk kena şona jivanî,  veynêna ke Jîyan nîyî Çerçîyî ha tîya de yo. Çerçîyî aye xepêno vano, “ez to bêno Jîyanî hetî.” Rojîn û Çerçî mîyanê pûkpûkelekê û  bablîsok û bahozê vewrî de xo danî mîyanî koyanî ro. Rojîn serd kena, Çerçîyî kurka xo dano bide, Rojîn tûnika kurkê de mektubê ke Jîyanî rê nuşto, vênêna, fehm kena ke Çerçîyî  ha aye xapinêno û ey çim ver aye  dayo.

 Senaryaoya fîlmê de hadîseyî ser o Çerçî ra mûnîyayî. Fîlmê de fonksîyona çerçîyî sey kerraya mîhenk a. Çerçîyo Delûwêk bi nîmaqilîya xo Rojînî Jîyanî rê nîyî xo rê remnêno. No hetî ra film zaf komîk a.  Xora fîlmê de çend sehneyî biqalîte estî ke kê bide hiwîyayişê ro.

 Rojîn cayêkê de firsat vênêna Çerçîyî destî ra remêna. Nîmajê êşayî  vîyerto, Rojîn xo resnêna dewêkî.  Çerçîyî ha yay dima ra yo. Rojîn xo hewşêkê de limnêna.  Ber kewna çew berî nêakêno la ewnîyêna ke ber ha akerdeyo kewna zerê keyeyî. 

Kamera tadîyana zerê odeyêk. Tîya de çend sofîyan xelqa besta ha zikir kenî û cizbe kewnî. Ma dima ra fehm kenî ke no sofîyan ra yewî Rojîn kewta keyeyê ey.  Sofîyek yeno keyê, çimê ey ke nişke ra gînênî Rojînî ro xo de manêno, şok beno, xof gînêno piro, kê vanî qey hînî aqilê bifirno. Sof verî vano qey ha xeyalî vênêno. O vano qey Rojîn ya cîn a ya zî perî ya. Bivajîrîyayişê diayan û sureyan vanêno. Bi wazîyetê Sofî hiwî dîyêno kê ro. Cade agêrêno şono şêxê xo hetî, bi nîmfekî mesela şêxê xo ra vano, wazêno bander bibo ke se bikero.  Agêrêno yeno keye, verî wazêno Rojîn teberî bikero, dima ra nêverdêno, tira vano “ tîya de bimanî.”

 Sînemaya Îranî xo ser o dîlemayan de awan kena.  Derhênerê ma yo Sineyîjê zî na dîlemayî fîlmê xo de bikarerda.  

 Bi estbîyayişê Rojînî yeno îmtîhankerdişê destê xo dergî Rojîn bikero nîyî nêkero.Sofî hata ezanî ser sehbayî arzû û bawerîya ey dekewnî pêrodayiş.  Sofî şono hewşê de xo adir wekêno, hem xo germ keno hem zî dirnayeyê solê xo derzêno, ewnîyêno ke solê Rojîn zî dirnayeyê ê aye zî derzêno. Arzû û şehwetî ra Sofî nêşêno xo hakîmê xo bibo… Sofî mîyanê eraqê mendo, heycanî ra recefîno. Hela ke tam hînî destê xo nano rîyê Rojîn serî, ezanî ser sehbayî vêndano. Bi vengê azanî hewna hakîmîyeta xo ser xo de virazêno. Agêrêno yeno teberî ver adirê sey ceza xo dayişê destê xo dekewno mîyanê adirî. Destê aye kils beno û xereqino.

Pîyê aye û Jîyan zî  dekwtî aye dima,  gêrênî aye.Rojîn keyê ra vejîyêna û şona.  Sofîyê xo aqilîyêno ke Rojîn keyê de nîya kewno aye dima ra. Serê pirdêk  ta aye yeno. Nêverdono ke Rojîn şîro. Tîya de Jîyan û pîyê zî raştê înan yenî.  Jîyan senî vênêno ke Sofî rayerê Rojîn birnayo, nêverdêno Rojîn şîro. Xo resnêno Sofî, dano Sofî ro, dekwno mîyanê robarî.  No sehneyî de Jîyan senî Sofî kewno gunê kê bi Sofî yeno. Eka Şêx û çendna sofî xo nêresanî înan serî Jîyanî Sofî bikiştênî.   

 Şêx hemin beno keyeyêk yew bi yew tira wazêno ke bêrî siwendî biwanî ke bêntarê înan de çîyêk nêbîyo. Verî Çerçî wanêno, dima ra zî Sofî siwend wanêno la gama ke dorî yena Rojînî, aye siwend nêwanêna!... Gindîlaya fîlmê zî tîya de kewno têmîyanî û cêser nêbena.

 Rojînî tîya de wazêna ke Jîyan bê siwenda dînî, o bawerîya eşqa aye bikero. Labêla Jîyanê mîyanê di bawerîyan de mendo û  kewto dîlemaya bawerîya dînî û eşqî. Jîyan hetê bawerî û eşqê ra yeno îmtîhankerdişê.Bê siwendî Quranî bawerîya eşqa Rojîn bikero dînê xo dir dekewno nakokî û pênêgirewtişê. Eka semeda ke Rojînî siwend nêwenda bawerîya yay nêkero eşqa xo vîn bikero. Bê siwend bawerîya eşqê bikero Homay vîn bikero, eka bawerîya Rojîn nêkero o wextê zî eşqî. Jîyanî  o odê de a vîstî nêşêno vînkerdişê Homayî bikero xo çimê. 

 Rojîn semeda ke Jîyanî bawerî aye nêkerda qerarê xo danî ke bi Faiqê dir bizewîco.  Her çiqas wextê de nêbo zî erey kewto zî Jîyanî dima ra bawerîya eşqa Rojîn keno. Roja veyvê de Jîyanî wazêno Rojîn biremino!...  Koma veyveyî veyvêka Rojîn ra dewa înan ra benî yewna dewî.  Jîyanî xo mîyanê wevrê de nêtarnayo ke Rojîn biremno. Labêla rîdî  vengê dawul û zurna ra horês kewna, her dewijê koma veyveyî hetêk ra şona, Rojîn cayê xo de vindêna, Jîyan zî hetî Rojîn ra erzîyêno!...

Zafana fîlmanê Îranî de Homay tim heqdar vejîyêno labêla Şîwenî Befrê de heqdareyê û nêheqîya Homay lêl û nêdîyar manêna. Çira xezebek wînayîn amêyo Rojîn û Jîyan serî? Her çiqas ereybîyaye bîyo zî semeda ke  Jîyan bawerîya eşqa Rojîn kerda xezebêk wîna amêyo înan serî? Goreyê konteksta fîlmê kê şîyênî bivajî ke semeda ke Jîyanî bê siwendî bawerîya eşqa Rojîn kerda nayê ra Homay seka bi hewrêsî  wirdînanî bi ceza bikero û qesasê xo înan ra bigîro. Kî şîyênî bivajî ke winakerdiş bicezakerdiş nîyo qeder o, bi îzahata qederî kê şîyênî her çîyî safî  zî bikerî. O wext ma ganî cewabê na persî bidî:Gelo eka Jîyan bawerîya eşqa waşta nêkerdênî û nêşênî ewca, hewna ewca de horês biamênî? Cewaba eka ê yo, o wext no bicezakerdiş nîyo, qeder o.  Eka cewabê nêy yo, amêyişa hewrês bicezakerdişê înan o. Gelo Homay xirabî keno însananî? Goreyê filmê yeno o mana ke  eka kê siwenda kitabê ey nêkerî o xirabî bikero kê.

Pîyê Rojîn zî pizê ra nêwazêno keyna xo bido Faiqî lê neçar o. Semeda ke xo neçarî ra çarê biveyno keyna xo keno qurbanî. Pêtbîyayişê îrade û eşqa Rojîn xo ver danî. Pedeşahî û iktîdara pîyê ê hende  qetî û bihêz nîya ke cade waştişê xo bido keyna xo qebulkerdişî. Mavajim ke eka Jîyanî  a vîstî bê siwendî û rexmî heme normanê pederşahî û zayendîya komelkî Rojîn  a gamî, wextê de qebul bikerdênî û aye dir bizewîjîyanî ancî o wextê zî  xezebêk biamênî înan serî?!. Sistî û qelsîya fîlmê  tîya de vejîyênî ortê.  Jîyan Rojîn dir bizewejîyanî, fîlmê hîna pêt û serkewte û yewna hawa bibîyanî û realîte bibedelnanî. Hele  ma o wext bidînî Homay senî xezebêk înan ra bivarnêno.

Lê ancî zî, antropolojî hewl dano “cayanê şenike ra meseleyanê gird bivejîyo”,  Cemîl Rostemî zî  cayêko şenik ra mesleya ke gird veta.

Senaryo zaf afirnayox bî. Dewêk şenikê ra meseleyêka gird veta. Kaykerdoxî zaf baş î. Bitaybetî zî kaykerdoxîya Çerçî tewr baş û weş bî. Çerçî bi karekterê fîlmê de heswerî û şadwerî bî. Keyfê kê bi kaykerdoxîya ey amênî. Sehneyî zaf baş estî.  Sehneyo ke Sofî destê xo dekewno adirî û şewa efsûnî û mîstîk î,  o yo ke Rojîn û Çerçî mîyanê pûk û pûkelêke de manênî, oyo ke Jîyan, Sofî kewno û sehneyo peyên fîlmî. Muzîkê filmê zaf baş bî. Muzîk sehneyanî fîlmî temam kerdênî.

 

*No nuşte verîcû Hûmare Hîrîyînê Kovara Sinemaya Serbixwe de amêbî weşanayiş

Di Sînemaya Kurdî De Îmaja Self-Kolonyalîst*

 

Em dikarin dîroka sînemaya Kurdî bikin çar qonax: A yekem ji filma Zarê heta sala 2000’an, a duyem ji sala 2000’an heta sala 2010’an, a sêyem ji 2010’an heta sala 2020’an, a çarem ji sala 2020’an dest pê dike û dewam dike

Dema ku em dinêrin sînemaya Kurdî li çar parçeyên welat her geştir û berztir dibe; ev sê qonax nîşanî me didin ku di qonaxa çarem de, di sînemaya Kurdî de wê pêngaveke mezin çêbibe û pêleke gewre derbikeve!..

Herçend sînemaya Kurdî her geştir dibe jî ji gelek aliyan ve problemên wê yên cûr bi cûr hene. Wekî teknîk, produksiyon, ontolojîk, felsefîk…  Yek ji problema sereke ya sînemaya Kurdî jî ev e; bi berdewamî sih sal in ku dîroka sînemaya Kurdî heye lê di sînemaya Kurdî de îmaja Kurdan an jî îmajeke Kurdî hê jî ava nebûye. Ji ber ku ev problem hê safî nebûye, di sînemaya Kurdî de em rastî problema îmaja self-kolonyalîzm û self-oryantalîzma Kurdan tên.

Çiqas ji me bê, divê em li ser problemên sînemaya Kurdan bi kûrahî û berfirehî munaqeşe bikin, li ser wan bifikirin, rexne û analîzan bikin. Heke em vê yekê bikin, ev geşedana wê dê mezintir û bibandortir bibe. 

 10 kurtefilmên Kurdî

Di vê nivîsê de heta ji min bê ez ê behs bikim û nîşanî we bidim bê ka di deh kurtefilmên Kurdî yên li Bakur de çawa îmaja self-kolonyalîst a Kurdan heye. 

Kurtefilma “Bisqilêt” (2010) a Serhat Karaaslan, “Dema Ku Genim Dirijin” (2010) a Orhan Înce, “Xewna Yusiv” (2011) a Ferît Karahan, “Defter”(2013) a Roza Erîzînê, “Berfeşîr”(2013) a Serhat Karaaslan, “Mara”(2016) ya Ciwan Zengîn-Meral Yeğin, “Piyê Min Toz Şekir”(2016) a Sedat Barış, “Qemçûrçî”(2016) ya Nedim Rojhat Yeşilçinar, “Mirov”(2017) a Hasan İnce û “Cristiano Ronaldo”(2018) ya Ciwan Zengîn.

 Gelo çi hevbeşiya van kurtefilman heye?

Yek; ji xeynî “Dema Ku Genim Dirijin”, “Berfeşîr”, “Mirov û Qemçûçî” mijara kurtefilmên din bi konjektera sosyopolîtîk a çil salî ya dawî re têkildar in.

Dudu; ji xeynî kurtefilma “Xewna Yusiv” û “Qemçûrçî”, lehengên kurtefilmên din zarok in. Sê; mekanê “Bisqilêt” û “Cristiano Ronaldo” bajar in, ji xeynî wan mekanê kurtefilmên din gund in. Lê guhertina mekanî û strukturê qet ferq nake, di hemû kurtefilman de îmaja Kurdan heman e. 

Em ji aliyên ekonomîk, lixwekirina cilûbergan, peyzaja gundan û mîmariya hundirê xaniyan ve li îmaja Kurdan binêrin. 

 Îmaja Kurdan çawa ye? 

Di kurtefilman de: Kurd ji hêla ekonomîk ve feqîr, reben, mexdûr û gundî ne û di nava tunêbûnê de dijîn; cilên Kurdan kevn, çilmisî, pînekirî ne, ji vê hêlê ve îmajeka negatif a Kurdan heye. Ji hêla mîmariyê û hundirê xaniyan ve, xaniyên Kurdan hilweşiyayî û kevn in. Ji aliyê peyzaja gund ve jî gund tewşomewşo û bêpergal in; ji vê hêlê ve jî îmajeke neestetîk a Kurdan heye. 

Di hemû kurtefilman de jî perspektîf, fehm û nêrîna estetîk a derhêneran bi mekan tune ye; wekî mîmarî, hundirê xanî, peyzaja gund û bajarî, lixwekirina cilûbergan, îmaja Kurdan a dewlemendî, hunerhezî, xwedanzewqî, zanatî û bajarîbûnê tuneye.

Di kurtefilman de bi kurtasî ez ê vê îmajê nîşan bidim. Ji ber ku heman îmaj heye, ez ê hevok û peyvan dubare nekim û vê îmajê pênase bikim.

 Bêpergal, nexweşik û nerind e

Di “Dema Ku Genim Dirijin” de, malbateke feqîr û reben heye. Xaniyê wan ewqas kevn e ku tu dibêjî qey dike hilweşe. Hundirê xanî bêpergal, nexweşik û nerind e. Cilên karekteran pînekirî û diryayî ne. Di vê kurtefilmê de ji hêla kesayetî û karekterê ve jî, îmaja Kurdan nebaş e; ji bilî zarok, hemû kesên din nebaş in. Di kurtefilmê de bavekî dîktator heye, ji bilî zarokekî biçûk, bav û birayê mezin gelek zalim in. Ziravê birayê mezin ji bavê wî diqete û gelek binketî ye. Bav ji kurê xwe yê mezin re dibêje, “mirîşkekê serjê bike.” Zarok ji mîrîşkan gelek hez dike. Ji bo ku mîrîşk neyê serjêkirin kêr, cilêt, das; çi hebe vedişêre. Ev hezkirina zarok di kurtefilmê de hatiye problematîzekirin.

 

Ma ew jî ne insan in?

“Bisqilêt”, kurtefilmeke bê diyalog e. Di seranserê kurtefilmê de feqîrek û tunebûnek heye. Ma hewce ye ku ez qala mîmariya taxê bikim. Jixwe hundirê malê di kurtefilmê de nayê nîşandayîn. Di “Bisqilêt”ê de kurek û bavek ji çopê tiştên wekî xurdeyan kom dikin. Di taxeke getto ya bajêr de dijîn. Jixwe ji karê wan û taxa wan diyar e ku çiqas feqîr in. Rojekê kurik bisqilêtê dibîne lê tekerê dawî yê bisqilêtê tune ye. Lê bi vî hawî jî li bisqilêtê siwar dibe. Rojekê di destê kesek bêmal de tekerek dibîne, kurtefilm jî li ser vê xwe ava dike. Ehlaqparêzî û heqparêzî di kurtefilmê de hatiye problematîzekirin. İnsanên ku proleterî jî bi dest wan nakeve, derhêner bi kurtefilma xwe wan dike sembola heq û ehleqê. Kirina vê yekê gelo çiqas rast e? Di kurtefilmê de zarokek bêbisqilêt dimîne lê ehlaq û heq bi ser dikeve.  

 

Nikare zarokekî bike xwedî bisqilêtek

Binêrin sînemaya Kurdî nikare zarokekî Kurd jî bike xwedî bisqilêt û bisqilêtekê jî ji zarokên me re zehf dibîne. Sînemaya ku nikare zarokekî xwe bike xwedî bisqilêtek, gelo rast e ku em ji vê sînemayê tiştên mezin taleb bikin? Na! Na! Ger em tiştên mezin ji sînameyê, edebiyatê taleb nekin nexwe tiştên baş jî wê neyên afirandin.  

 Belengazî di nav xaniyan de

Di “Xewna Yusiv” de mîmariya xaniyan bêpergal û tewşomewşo ye. Peyzaja gund ne birêkûpek e. Serleheng bi xwe karmendek e. Lê karmendê me jî di nava belengaziyê de dijî. Em hundirê xaniyê leheng dibînîn; ti rêkûpekî tune ye û tevlihev e. Ez par li Mûşê bûbûm mêvanê hevalekî xwe, hundirê mala xwe giş li gor zewqa xwe dîzayn kirîbû. Refên pirtukxanê wî bi xwe çêkirîbî. Çima Kurdên wilo nabin mijarê sînemaya Kurdî?

 Romantîzekirina feqîriyê

Di “Defter”ê de jî xanî û gundekî bêplan, bêpergal û nexweş heye.

Her wiha di kurtefilma “Mara” de xaniyek heye tu dibêjî qey bi zorûbela li ser piyan disekine.

Di “Berfeşîr”ê de dayik ji ber feqiriyê nikare ji zarokekî xwe re “dondurme”yekê bikire. Li vir hêj serşoka Kurdan çênebûye. Di teştê de li ser banan xwe dişon. Malên gund wekî kurtefilmên din in. Çîroka “Berfeşîr” çîrokeke romantîzekirî ye. Tunêbûn tê romantîzekirin. Divê tunebûn bihatana problematîzekirin ku çawa bandor li derûniya me kiriye. Leheng zarokek e. Li gor xwestina arezûya kurtefilma “Bisqilêt”, li vir arezûyeke biçûk heye. Arezûya stendina “dondurme”yek heye. Xwenegihandina berfeşîrekê, çawa tesîr li derûniya zarokekî dike. Ji ber ku daxwazên me yên wekî “dondurme”yek, “bisqilêt”ek nehatine cîh, em ewqas bi xwe ne bawer in, nikarin di jiyanê de dewa tiştên mezin bikin.  

 Çewalê şekir dike pîjema!

Di seranserê kurtefilma “Piyê Min Toz Şekir”ê de, feqîrî heye. Ji ber feqîriyê, dayik ji mêrê xwe re çewalê şekir dike pîjema. Bav jî nikare ji zarokê xwe ra pêlîstokekê bikire. Mîmarî, hundirê xanî û peyzaja gund wekî kurtefilmên din e. 

 Sal jî dibihûrin lê Kurd her eynî ne

Di “Mirov” de dîsa zarokek heye. Zivistanan pîrek bi tikûtenê dijî. Rojekê zarok diçe mektebê, dibîne ku ezingên pîrê tunene, her roj ji pîrê ra ezingan tîne. Gund û xanî wekî kurtefilmên din in. Ma qey di gund de kes tune ye alîkariya wê bike. Çilê zivistanê pîrê bê ezing maye. Hasan Înce û Orhan Înce merivên hev in. Bi hev ra kar dikin. Di navbera “Dema Ku Genim Dirijin” û “Mirov”ê de heft sal hene lê îmaja Kurdan eynî ye.

Di “Qemçûrçî”yê de jî feqîrî heye. Kurd ji ber feqiriye nikarin baca “qemçûrçî”ye bidin. Ji hêla mîmariya ve dema em mêze dikin, şêniyê malê û heywan di nava hev de dijîn. Ji ber baca qemçûrçiye malbatek çawa heywanên xwe vedişêre, mîjara kurtefilmê ev e.

Di “Cristiano Ronaldo”yê de dayikek û zarokek heye, mêrê jinikê wenda ye. Di nava feqîrî û belengaziyê de ne. Diçin cem nasekî xwe, li baxçeyê xaniyekî hilweşiyayî rûdinin, nasê wê qazaxekê dide zarokê wê. Wekî kurtefilmên din di vê kurtêfilmê de jî mîmariya xanî û peyzaja bajêr tewşomewşo, tehlihev û bêpergal e.

 Çawa giş wek hev lê dinêrin

Ev kurtefilman di navbera salên 2010 û 2018’an de hatine kişandin. Bifikirin; di kurtefilmên di navbera hêşt salan de hatine kişandin de, îmaja Kurdan heman e. Ma qey normal e ku di nabeyna heşt salan de îmaja Kurdan di kurtefilman de qet neguheriye, bi heman awayî xwe dubare dike? Çawa dibe ku di hişê hêşt derhênerên Kurd de heman îmaja Kurdan heye? Gelo li vir problemek û anormaliyek tune ye? Hemanbûna vê îmajê we jî aciz nake? 

 Neynika kolonyalîstan

Sedem çi ne ku di hişê derhenêrên Kurd de heman îmaja Kurdan heye?

Yek; hemanbûyîna vê îmajê rastêrast bi self-kolonyalîzmê re têkildar e. Kolonîzebûyî bêneynik in, neynika wan hatiye şikandin. Ji ber ku bê neynik in, neynika wan her neynika kolonyalîstan e. Di encama vê de mekanîzmayeke gelek eceb çêbûye. Di têkiliya kolonyalîst û kolonîzebûyiyan de, mirovên kolonîzebûyî bi çav, aqil û bi dilê kolanyalîstan li xwe dinêrin, xwe wisa dinirxînin, hîs û pênase dikin. Ji neynikê qesta min xwebûyîn e, yanî wek aqil, dil, erk û nirx... Dema ku tu mirovê netewa kolanîzebûyî bî, qet haya te ji te tune ye ku tu bi neynika wan li xwe dinêrî. Tu wekî mirovê kolonîzebûyî, dibî xwedî hişmendiya polîtîk jî, tu dibêjî qey te êdî xwe ji bandora kolonyalîzmê rizgar kiriye lê haya te ji te tune ye ku hê jî bandora kolonyaliyê bi te re heye. Bandor û texrîbata kolonîzebûnê ewqas kûr, komplîke û giran in yanî. Mînak; di nava van deh kurtefilman de  ji xeynî “Dema Ku Genim Dirijin”, “Berfeşîr” û “Mirov”, kurtefilmên din polîtîk in, her çiqas ev her sê kurtefilm ne polîtîk bin jî derhêneren wan xwedî hişmendiya polîtîk in, lê kurtefilm çi polîtîk bin çi apolîtîk; bi tevahî self-kolonyalîst in. Ji vir derdikeve holê û em dibînin ku dibe mirov xwedî hişmendiya polîtîk be lê ew nayê vê wateyê ku di heman demê de meriv xwedî hişmendiya dij-kolonyal e. 

Di têkiliya kolonyalîst û kolonîzebûyiyan de kolonyalîst diskûran diafirînîn, kolonyalbûyî jî di etra xweparastinê, bersivdayînê û xwedanfehmkirinê de ne. Ka bala xwe bidinê; di sohbeteka Tirk û Kurdekî de jî Kurd her hewla xweparastinê û xwevegotinê de ye. Mînak; di deh kurtefilman de jî ev diyarde berbiçav e. Hevbeşiya din a “kurtefilman” ji hêla cureya çîrokê ye.  Di hemû kurtefilman de çîrokek ne fictionî ne çirokek ji jiyanê ye û çîroka kurtefilman li pêş e. Derhêneran hemû hêza xwe daye ku çîrokê bidin nîşandayînê û bi nîşandayînê çîrokê xwe bidin vegotin û fehmkirin.

 Haya wan ji bayê felekê tuneye!

Dudu; jixwe hişê xwe ji kolanyalîzmê rizgar nekirine û neşûştine; kurtefilm nîşanî me didin ku haya derhêneran bi self-kolonyalîzma bi wan re jî tuneye.  Derhêner li ser îmaj û temsîla neteweya xwe nefikirîne, binhişê xwe nekolandine, û xwe bi xwe jê pirsyar nekirine. Ev jî nîşanî me dide ku derhêner li ser film û kurtefilmên xwe nefikirîne û haya wan ji wan tuneye ku çawa temsîlek û îmajeke self-kolonyalîst çêkirine. Her wiha haya wan ji wan tuneye ku bi vî awayî li xwe û netewa xwe xirabiyê dikin.

Gelo di kurtefilman de çi xisûsiyetên Kurdan ên pozîtîv hene? Bi vê pirsê jî dema min berê xwe da filman, min diyardeyeke berbiçav tespît nekir. Gelo di binhişê derhêneran de ji bîlî vê îmajê, îmajeke din Kurdbûnê tune ye?

 Ferqa bindeset û serdestan çi ye?

Di sînemaya Tirk, Faris û Ereban de îmaja Kurdan çawa ye? Em firehiya pirsa xwe ji bo sînemaya Tirkan teng bikin; gelo di dîroka 70-80 salî ya sînemaya Tirkan de hûn qet rastî Kurdekî zana, xwende, dewlemend, xudanzewq hatine? Heta hûn qet rastî îmaja Kurdekî çê û baş hatine? Ji hêla îmajê ve çi ferqa van kurtefilman û yên sînemagerên serdestan hene? Ferqeke mezin û berbiçav tuneye.

Sebahattin Şen di kitêba xwe ya bi navê “Gemideki Hayalet”ê de (Xeyaleta di keştiyê de) nîşanî me dide ku Tirkan bi sînemaya xwe çawa temsîl û îmajeke  Kurdan çêkiriye. 

 Erê realîte lê ne bi vê ecebê!

Sê; derhênerên van kurtefilman nikarin bi hunermendiyê “realîteyê biguherînîn”. Gelek kes wê bêjin; rastiya ku di kurtefilman de heye, jixwe rastiya jiyana Kurdan e. Ez jî nabêjim realîteyeke di kurtefilman de, realîteya Kurdan ewqas dûr e. Lê sînema ji rastêrast ne teqlidkirina realîteyê û nîşandayîna realîteyê ye. Ger tu nikari realîteyê biguherinî, tu vê realîteye ji nû ve diafirinî. Bi vî awayî jî tu xirabiye dikî. Mînak; piraniya berhemên sînemaya Kurdî, her rebenî, feqirtî û gundîbûna Kurdan ji xwe ra dikin mijar lê tene vê rebenî, feqirtî û gundîbûnê ji nû ve diafirînin. Ji bo ku em vê feqirtî û rebeniyê têk bibin û xwe ji van xelas bikin û bibin “bajarî” çi tesîra wan hene?

 Afirandina îmajeke estetîk

Çar; piraniya derhêrên kurtefilman negihiştîn vê afirîneriye ku bikaribin îmajên estetîk biafirînîn. Wekî yên civakî, kulturî, mîmarî ûwd. Bo nimûne Van Gogh, Paul Cezanne di resmên xwe yê naturmortande de bi hunermendiya xwe dikarin amûrên ku bûnê çop, bêqiymet, kevn û çilmisî, ji nû ve biafirînin, wateyeki din bidin wan û wan estetîze bikin. 

 Çi muhendîsiya sînemeya Kurdî heye?

Pênc, piraniya derhênerên Kurd negihiştin vê idraqê ku sînema muhendîsî ye. Di sînemayê de îmaj bi hişmendiya muhendîsiye tê înşakirin. Ji aliyê înşakirina rol-modelê ve çi muhendîsiya sînemeya Kurdî heye? Bi tevahî di sînemaya Kurdî de çend karekter û qehremanên wî hene ku Kurd wan ji xwe ra bikin rol-model?

 

Şûna encamê

Di destpêka nivîsê de me gotibû sînemaya Kurdî ketiye qonaxa xwe ya çarem, qonaxeke welê ku pêngav û pêlekê gewre di sînga xwe de dihewîne . Ew pêl û pêngav xwe dide kifşê; li Rojava pêlek hêdî hêdî dixuye, her wiha li parçeyên dîtir jî. Bi ya min gerek e sînemaya Kurdî muhasebeya xwe ya sîh salên dawî bike. Bi giranî jî li ser pirsa “Ka em bi çavên kê û bi çi çavî li xwe dinêrin?”. Di vî nivîsê de me hewl da ku tozek be jî bersiva vê pirsê bidin. Girîngiya vê pirsê ev e ku deriya ber bi xwebûnê ve vedike; ji sînemaya Kurdî re ‘çavek’ divê, ‘çavek’î ku ji me û bi destê me ava bûyî. Bi hêviya ku em xebatên xwe sînemaya Kurdî bikin xwedî ‘çavek’î rind û jîr.

*Vê nivîs berî di Kovara PolitikART(281)ê de hatîye weşandin.

Nivîsandina Kurdî; Tiralî û Bêkalîtebûn

                                           

Ciwanmerd Kulek berî demekê bi pêşkeşîya Selîm Akgulî beşdarî beşa 12an a bernameya Ava Mag bibû.

Nivîskar û wergêr Ciwanmerd Kulek gelek jêhatî, jîr, xebatkar û berhemdar e.  Ciwanmerd Kulek wekî Şener Ozmen û Kawa Nemir bikaranîna kurmancî zêde û dewlemendtir û firehtir kirîye.

Ciwanmerd Kulek, di bernameyê de, bi fehmkirina min wilo bersiv dabû pirsa ji bo nivîsandina bi kurdîya kurmancî: “Ez dezavantajên kurdî, ji xwe ra wekî avantajan dibînim. Heke min bi zimanekî din binivîsanda belkî pirtûkên min nehatina çapkirin. Ji bo ku ez kirêya xwe bidim ez pirtûkekê nanivîsînim û ji bo ku ti bendewarîya min a ekonomîk ji berhemên min tune ye; ev di min de samîmîyetê çêdike, nivîskarîya min ji bazirganî û esnaftîyê rizgar dike”.

Dema ku nivîskarek, derhênerek, muzîkjenek an jî hunermendekî kurd ê ku dezavantajên kurdî ji xwe ra wekî avantaj dît; ev yek  kûrbûn, pêşketin, biaqilbûn û kamilbûna wî nîşan dide. Watedarkirina dezavantajên xwe wekî avantaj, nîşana kesayetîyeke raser e; xwe ji lome, gilî û gazinda dezavantajan şûştin, mezaxtin û dayîna enerjî û hêza xwe ya ser cîyekî rasttir e. 

“Heke min bi zimanekî din binivîsanda belkî pirtûkên min nehatina çapkirin.”  Çi encam ji vê gotinê  derdikevin?

Ev gotin xwenexapandin û duristbûna realîteya xwezanînê ya subjeya xwe nîşanî me dide. Subje bi sînor û qewetên xwe dizane, haya wî ji wî heye ku dizane çi ye.

Ev gotin mikurhatinek e. Îtirafekê ji binhişê xwe dike. Ez dibêjim qey yekem nivîskarê kurd e ku vê îtiraf dike.

Îtirafa qebûlkirina qelsî û nebaşiya berhemên wî ye ku ne di asta zimanên din de ne.

Îtirafa bixwenebawerbûna niviskar nîşanî me dide ku heke nivîskar bi tirkî an jî bi zimanekî din binivîsanda ewqas bi xwe ne bawer e ku berhemên wî bihatana weşandin. Ez ji xwe mînakê bidim dema ku ez bi tirkî binivîsim cesaret û xwebawerîya min kêmtir dibe.

Îtirafa ez bi kurdî tiştên nebaş jî binivîsim berhemên min dê dîsa jî bên weşandin, tê wateya îtirafa çênebûna kalîteyekê di edebîyata kurdî ye. Di edebîyatekê de neweşandina her berhemê asta bikalîtebûna wê nîşanî me dide. Weşandina her berhemê jî nîşaneya gihîştina vê astê ye.

Dema ku her berhema nivîskarekî bê weşandin, di vî nivîskarî de tiralî, bêkalîtebûn û neafirînerîyê çêdike. Nivîskarê ku xwe da îspatkirin, ew dizane ku çi binivîse dê bê weşandin. Ji ber vê, xwedubarekirin û paşveçûn tê de çêdibe. Xwedubarekirin û korbûna afirînerîya nivîskar û şairên mezin ji vir tê. Lê di edebîyata kurdî de kurdekî dema ku kitêbek nivîsî, dizane ku berhema wî çiqas nebaş bibe jî dê dîsa bê weşandin; ji ber vê, ev kurd zor nade xwe ku potansîyela xwe zêdetir bi kar bîne û berhemeke baştir biafirîne  Di romana Jack London a bi navê Martin Eden de em dibînin ku neweşandina berhemên karakterê Martin Eden çawa dibe wesîleya asta aferînerîya wî ya berze û geş.

Ji bo afirînerîya berztir û geştir reqabet û hesûdî hewce ye. Di edebîyata kurdî de, dema ku berhemeke nivîskarekî nehatiye weşandin; vî nivîskarî hesûdî nekirîye ku berhemeke geştir binivîse. Sedem jî çênebûna kalîteya neweşandina her berhemê ye. Hem jî di edebîyata kurdî de, hêj jî di nava nivîskaran de hesûdî û reqabeta afirînerîya berztir û geştir çênebûye. Hesûdîya ku di edebîyata kurdî de heye ne li hemberî berhemên nivîskar in lê belê li hemberî kesayetî û jiyîna nivîskar e. Lê dema ku hesûdîya me bû wesîleya afirandina berhemên xweştir û baştir, wê çaxê hesûdîya me hesûdîyeke rast e.

Îro kesên ku bi edebîyat, muzîk, sînema, weşangerîya kurdî û hwd. re têkildar in, karê wan ê bi kurdî ne pêşanî an jî yekem e, karê duyem an jî sêyem e. Nikarin ji bîst û çar saetên xwe panzdeh an jî şanzdeh saetên xwe bidin kurdî, herî zêde çar saetên xwe an dikarin bidin an jî nikarin. Kurdî têra debarkirina eleqedarên xwe nake, ku bikira rewşa kurdî ya îroyîn dê gelek cudatir û pêşketîtir bibûya.  Xwezî nivîskarekî bi romannivîsiya kurdî bikariya kirêya xwe bida. Jixwe hemû meseleya me jî ev e. Ewqas basît e. Me karîbûya bi kurdî debara xwe bikira, me wext û keda xwe nefirota û hemû bimezêxta bo kurdî wê çaxê berhemên gelek baştir dê bihatana nivîsandin.

Ciwanmerd Kulek mamostetîya îngîlîzî dike. Di hefteyê de herî kem 50 saetên xwe dide karê xwe.  50 saetên xwe bide xewê ji wî ra 68 saet dimînin. 28 saetan bide tiştên wekî xwarin û vexwarinê,  ji nivîskarîya wî re 40 saet dimînin, dîsa ji mamostetîyê hinek zêde wext dimîne. Ciwanmerd Kulek heta niha, di hefteyekê de bi dayîna 40 saetên xwe bo wergerê nêzî bîst berhem afirandine. Ku Ciwanmerd Kulek debara xwe bi berhemên xwe bikira niha ne bîst, dê çil berhem çap bikirina ne wilo?

Çend roj berê ez û mamoste Omer Faruq Yekdeş rûniştin. Di nava sohbetê de Omer Faruq Yekdeş qala xeyal û projeke xwe kir û got, “Ku 500 hezar euroyên min hebûna, min ê ji bo edebîyata kurdî pêşbazîyek çêkira. Min ê bo berhema yekem 250 hezar euro, bo ya duyem 150 hezar euro û bo ya sêyem jî 100 hezar euro bidana. Hingê gelek kurdan dê roman binivîsandana ji bo ku xelat werbigirin.”

Pêşketina zimanê kurdî bi debarkirina qiseker, xebatkar û afirînerên xwe ra têkildar e. Heta ku kurdî ji hêla fîzyolojîk, psîkolojîk û sosyolojîk ve me têr neke kurdî geştir û berztir nabe. Bîlasebeb Marx nabêje di binê têkilîya civakê de ekonomî heye û Freud jî nabêje zayendî heye.

                                                                                                             Sibate-2020  Stenbol

*Ev nivîs berî di malpera Sinemaya Serbixwe de hat weşandin.

Romana Gava Heyatê ya Lokman Ayebe: Mîmariya Înşakirina Netewebûyînê

                                            

                                  

                     

 Lokman Ayebe romana xwe ya bi navê Gava Heyatê, di sala 2007an de nivîsiye, ji weşanxaneya Belkiyê derketiye, 188 rûpel e.

Romana Gava Heyatê gelek tiştan ji me re dibêje û em dikarin ji gelek aliyan ve romanê bixwînin…

Zimanê romanê û mekanên wê û îmaja kurdan gelek estetîk e.  

Herçendî ez ji ziman û vegotina romana Jar Lê Sermest ez aciz bûbûm jî, berevajî wê, ez bi zimanê Gava Heyatê sermest bûm û ez ji zimanê vê romanê têr nedibûm. Min ev roman bi carekê xwend û xelas kir.  Zimanekî ruhkurd ê romanê heye û gelekî dewlemend e. Di romanê de zewqeke edebî heye. Her peyv, biwêj, hevok û paragraf tehm û çêjeke din dide xwîner. Roman di xwîner de arezû û daxwaza xwendina duyem çêdike:

“Pêlava min bi lingên min re bûye yek! Ev çend roj in, min derfet nedîtiye ku ez ji pê bikim. Jixwe me ji revê derfeta tutişt neditiye…Mîz di bermîska min de esiriye. Me derfeta mîztinê jî neditiye. Heger niha derfet hebûya û min bi rehetî dikarîbûya li vir bimîzta ez ê çi rehet bibûma… Ma ez derxînim û bibeliqînim wê çi bibe? Tutişt jî nabê. Ez ê… Oxx, weke orgazmê bi çêj e, mala Xwedê ava…Weke barekî giran ji ser milê min rabe ez rehet bûm… Piştî çend rojan hisa ku ji însanetiyê min stendiye, hew ev e, xwezî mîza min neqediyaya. Xwezî bibûya kanî û dawî lê nehata û min ji mîztinê wer ev çêj bistenda… Lê qediya, wekî her tiştê xweş û bi çêj ew jî qediya…” r.63-64

Lokman Ayebe di bîst û şeş saliya xwe de û piştî navbereke bi sê salan romana xwe ya duyem Gava Heyatê nivîsiye. Dema ku ez her du romanan ji aliyê ziman û vegotinê ve didim berhev pêşketinek û kamilbûyîneke qerase heye. Ez gelekî meraq dikim nivîskar çawa di nava sê salan de ziman û vegotina xwe ewqas bi pêş ve biriye? Ev tişt jî nîşanî me dide ku xwegihandina zimanekî ruhkurd ne bêîmkan e.

Bi dirêjahiya dîrokê ve kurdî ji hêla strukturê ve bûye çend parçe; ji wê çend ziman derketin, hinek kes wek zarava pênase dikin, ev parçe heta cihekî ji hev cuda bûn lê ruhê zimanê kurdî parçe nebûye, yekbûniya wê berdewam dike.  Dema ku zimanê nivîskarekî -çi kurmancî çi kirdkî û çi soranî- ruhkurd be, her kurdek dê heman zewq û keyfê jê werbigirin.

Berî niha jî ez di berhemên wekî Beyî Se Bena ya J. Îhsan Espar, Gorse ya Jêhatî Zengelan, Bêbavî û Ew Ne Ez Bûm ên Şêxo Fîlîk û helbest û ceribînên Arjen Arî de rastî vî zimanê ruhkurd hatibûm.

Bi vî zimanî hem zimanê me hem jî bîra me ya kolektîv ji nû ve zindî dibe û tê afirandin. Bi xwendina vî zimanî hem gelek peyv, biwêj, navên cografîk… dê bikevin zimanê me hem jî di bîra me ya kolektîv de ji nû ve zindî bibin.

Xwîner di romanê de hem xwe hem jî takekesên civak û gelê xwe dibîne. Dikare li ser xwe û gelê xwe bifikire, muhasebe û muhakeme bike…

Di romanê de du problemên gerdûnî hene: Yekem, problema mimkunbûyîna efûkirinê.. duyem jî  mimkunbûyîna jinûve-serarastkirina zemanê rabirdû ye.

Huner dikare ji heqê van pirsan were der. Di romanê de em hewla çareserkirina van pirsan dibînin. 

Efûkirin problemeke felsefîk û teolojîk e. Mirovek, civakek û neteweyek dikare wan kesên ku xirabî lê kiriye efû bike? Ji wê pirsê re hêj çareseriyeke felsefîk û teolojîk nehatiye dîtin. Feylesofên wekî Palu Ricoeur û Jacques Derrida xwe li ser vê pirsê gelek êşandine. Dema zanîngehê, min kitêba Paul Ricoeur a bi navê Hafıza Tarih Unutuş xwendibû. Ricoeur ji bo çareserkirina vê pirsê nikare perspektîfeke tetmînkar bide me.

Em vê pirsê di peywendiya kurdan de bipirsin; gelo kurd dê bikaribin “kurmên darên” xwe efû bikin û bibexşînin? Kurd dê bikaribin Beko, Bînbaşî Qasim û Rêber efû bikin? Em vê pirsê ji bo serdema dawî bipirsin; Kurd dê bikaribin “xayînên” xwe efû bikin û bibexşînin?

Di nava kurdan de tu nikarî qet qala efûkirina “kurmên darên” wan bikî. Lê belê ji bo efûkirina dagirkeran reaksiyoneke wan a humanîst û ecêb heye. Mirov dibêje qey dagirbûyî ji mêj ve amade ne û bi çargavî û bi lez û bez dixwazin efendiyên xwe efû bikin. Siyaset û girseyeke mezin a kurdan ji bo dagirkerên barbar dibêjin, “Em ê we hînî însaniyetê bikin.” lê dema ku behs were ser efûkirina “xayînên” xwe, çawa dibin tolhildêr û qesas û kînwer!...

Ji vir dîsa heqdariya Fanon derdikeve holê ku wî gotibû, “Dema ku dagirbûyî nikarin li dijî dagirker şer bike, bi birayên xwe yên biçûk re şer dikin.” Diviya dagirbûyî berî herî tişt bira û xwişkên xwe efû bikirina. Lê ji dagirkerê ku tu sûcê xwe qebûl nekiriye re dibêje, “Em ê însaniyetê fêrî we bikin.” Ji ber ku dagirbûyî nikare heyfa xwe ji dagirkeran bigirin, li hemberî wan dibin humanîst û efûker. Dagirbûyî ji ber ku nikare tola xwe ji dagirkeran werbigire, dixwaze wan efû bike, bi efûnekirina hemneteweyên xwe re dixwaze tola xwe ya ku nekariye ji dagirkeran hilîne, ji wan hilîne.

Roman ji pênc serdemên lehengê xwe pêk tê. Di pênc serdeman de em guherîn û hevnegirtina takekesekî dibînin. Guherînên ku derasayî ne lê ji bo neteweya me bûne asayî û ji rêzê. Heke ev roman li zimanên din were wergerandin, xwînerên zimanên din dê ji van guherînan bawer nekin, van guherînan wekî çîrokên realîzma efsûnî bibînin.  Nivîskar lehengê xwe nadarizîne, mehkûm nake û nakuje. Lehengê wî di nav şert û mercên civakî de çawa bûye qurbanê wan şert û mercan nîşanî me dide.

Di romana Gava Heyatê de nivîskar Fanon mafdar dernaxîne, hewl dide ku lehengê xwe bi neteweya wî bide efûkirin lê ev hewla wî negihîştiye armanca xwe û xwe temam nekiriye. Di beşa dawî ya romanê de, leheng bi hêviya ku gelê wî, wî efû bike vedigere welatê xwe û roman diqede. Em nizanin ka gelê wî yê ku bi rabirdûya wî hisiya dê reaksiyonên çawa bide wî û çawa nêzîkî wî bibe… 

Navê romana “Gava Heyatê” gelekî felsefîk û rind e. Navê romanê û naveroka wê hev temam dikin. Mirov dikare bibêje ku di jiyanê de însan encama gavavêtinên xwe ye. Mirov an bedelê wan gavan dide an jî qezencên wan gavan dixwe. Bi avêtina gavekî di temenê mirov de denklemek çêdibe. “Jiyana xelet, rast nayê jiyîn.” Gavên ku em di jiyanê de diavêjin dibin semedên jiyana xelet, ev jiyan dibe qedera me, êdî em çi bikin jî ev jiyan nayê sererastkirin. Di romana Gava Heyatê de jî em dibînin, gavên ku lehengê romanê Taser avêtine, ji wî re jiyaneke çawa aniye.

 “Rabirdû nayê sererastkirin” Sigmund Freud dibêje. Nivîskar bi hunera romanê hewl dide ku “jiyana xelet” a lehengê xwe sererast bike. Jiyana rabirdû ya gavên xelet bi gavên rast ên dahatûyê dikare ji nû ve bê sererastkirin. Nivîskar hewla înşakirina lehengê xwe dide ku lehengê wî ji gavên xwe yên xelet encamekê derxe û fêrî gavavêtina rast bibe. Taser muhasebeya rabirdûya xwe dike û ji bo ku di welatê xwe de dest bi jiyaneke nû bike vedigere welatê xwe.  

Bi kurt û kurmancî romana Gava Heyatê hewldayîna mîmariya înşakirina takekes û mîmariya înşakirina netewebûyînê ye.

“ Û ez û ew mirov giş dikevin destên hev û bi hev re govendê digirin, û roj li welêt bilind dibe em direqisin, û welat hêşîn dibe em direqisin, bêhna hêşînahiyê ji welêt difûre em direqisin, ji nişkan ve kesek ji nav me bang dike û dibêje, ev bêhna azadiyê ye û em direqisin û em giş bi hev re dibêjin ev bêhna azadiyê ye û em direqisin, û em direqisin, û em direqisin, û em direqisin, û em direqisin, û direqisin…”  r.188

Mirov difikire ku nivîskar di bîst û şeş saliya xwe de romaneke wisa binivîse, Xwedê dizane dê di çil saliya xwe de romaneke çawa binivîse?

 * Ev nivîs berî di malpera Sinemaya Serbixwe de hatîye weşandin.