Rewna ro yo ke ez wazêno
kilmfîlma Vîrî temaşe bikero, axirî hefteyêk ra verî mi îmkanê temaşekerdişê
aye peyda kerdî.
Burhan Ateşî, kilmfîlma xo ya
sifteyîn bi nameyê Vîr serra 2017 de kaş kerda û 15.00’ ye. Kilmfîlma Vîr xeylî festîvalan de
xelat girewtî û amêyî nîmayişkerdişî.
Corî de mi îfade kerdibi ke
Vîr kilmfîlma ewilîna Burhan Ateşî ya labêla
kê ke kilmfîlmî temaşe kenî, kê vanî qey gelek serrayan o ke Burhan Ateş
ha dîrektorî keno. Ê hende bi westayî
amêya kaş kerdişî.
Burhan Ateşî semeda sînemaya
ma hêvîyan geş û berz keno: Hata nika kilmfîlmê kurdkî yê ke mi temaşe kerdî ez
şêno bivajo ke tewr başan ra yew a. Eka kilmfîlma ewilîna dîrektorêk ê hende
baş û biqalîte bibo Homay bizano fîlm û kilmfîlmê ey yê bînî senî hawa bibî!...
Kilmfîlma Vîrî xeremal, baş,biqalîte û serkewte ya. Tewr zaf zî kilmfîlmî hetê neqişnayişê meseleya
xo ra biqalîteya xo ma mojnêna.
Kilmfîlmê hetê estetîkî ra zaf
serkewte ya. Hem estetîka mekanan û hem zî ê xopiraygirewtişê karekteranî zaf baş o. Kaykerdoxî amatorî bî la kê vatênî
qey profesyonelî ê hende rolê xo danî hîskerdiş û raştîkîn kay kerdênî. Îmaja kurdan hem pozîtîf hem zî realîst bî.
Îmaja kurdanî self-kolonyalîst kurtefîlmê de çîn bî. Kurtefîlmî sey lêlik ma,
nawitênî ma; ma şîyênî ser xo ya bifikirî, xo cîpers bikerî û analîz bikerî.
Şîyayiş, agêrayiş û pawitiş!...
Şîyayîş xo reydir agêrayiş û pawitiş virazêno.
Eka şîyayiş çîn bîyanî agêrayiş û pawitişê zî çîn bîyênî. Kurdan mîyan
de no hîrî faktorî zaf estî!... Çi roman, çi hîkaye çi şiîr û çi zî sînemaya
kurdkî de no hîrî faktorî zaf estî. Mersela romanê Eta Nehayî bi nameyê Gulên
Şoran de qehramê romanî Las, herkes ey merde zano la pançês serrî dima o
agêrêno welatê xo!... Roman xo ser no agêrayişê trajîkê ra awan keno. Şiîra
Rênas Jîyan bi nameyê Dê û Law de ma trajedîya nêagêrayişê laj û pawitişê dayik
vênênî.
Kilmfîlma Vîrî zî bi
agêrayişêko dest pê kena. Karekterê kilmfîlmî Serhadî bi teqsîyêk agêrêno dewa
xo, hîrês û panç serrî esto la ma nêzanî ha ça ra agêrêno. Ma dima ra mûsênî ke
Serhadî rewna ra yo dewî ra vejîyayo, dayka ey ha ey pawêna. Serhat, şono keyê
dayka ey ha werdê pewcêna. Pey dayka ma ra asêno. Dima ra veng dayka xo keno,
ma teyna rîyî dayke veynênî. Ma nêzanî
mabeynî ey û dayka ey de çi vîrêno. La rîyê mayî zaf çîyî ma ra vana!...
Kilmfîlmî xo ser flashbacka
karekterê xo ra awan kerdo. Ma
killmfîlmê de benî şadeyî flashbackê Serhatî yî. Ma mûsênî ke Serhadî qije û
gedeyeya xo de hadîseyêk ciwîyayo na hedîse têsîrê heme cuya ey kerda.
Têmîyankewtişê û cêsernêkewtişê cuya Serhadî na hedîse ra dest pê kena. Serhadî
seka çi keno nêşêno gindîlayî layî cuya xo cêser biko û têmîyan ra bivejo.
Qijeyî de Neşmîn, Serhat,
Mutalip, û X(nameyê ey nêno mi vîrî) hevalê yewbînan î. Pîya şonî wendegehî. Rojêk verî
ra qerar danî ke mektebî ra dima şîrî çînayîşê simzanî. La înan ra Mutalîp ewca de
muameleyî zayendîya komelkî û pederşahî, heqerat û tehda keno Neşmînî ti ra
vano, “ti ma dir nêna simzanî.”
Rojî bînî ma hîrî lajanî
mîyanê daristanan de vênênî ha hetê simzêranî şonî. Cayêkê de ê ewnîyênî ke Neşmîn zî ha înan dima
ra yena. Tîya de zî Mutalîp hewna eynî hawa tewgêrêno û barizîyêno Neşmînî ser
o, çîkrîyêno, ti ra vano, “ma dir meyî.” Hemverê kerdenanê Mutalîpê de qe pita
embazî bînî nêvejîyêna, bêveng o. La Serhatî, Neşmîn ra vano, “eka ti yena, xo
rê ma dir bêrî.”
Ma ke vênênî ke ê ha simzêrî
de simzanî çînênî, vengê tiving û çekan yeno. Rîyê înan ra bellû keno ke rîdî
vengê tivingan ra kewtî xofî. Dima ra vengê tapîya warrokewtişê Neşmîn yeno ma,
ma veynênî ke Neşmîn veynênî binê simzêrî de rafîyaya.
Ranciere vano, “ hunerî ganî
teyna realîte teqlid nêka, ganî realîte bibedelno zî”. Burhan Ateş kilmfîlma xo
de realîteyek bedelnêno. Mersela bi teyna serê xo şîyayişê simzanî çînayişê
Neşmîn hetêk ra yeno no mana ke Neşmîn struktura zayendîya komelkî û pederşahî
şikito. Bi şîyayişê xo Neşmîn Mutalîbê ra vato, “nêy”. Kilmfîlmê de Mutalîp
temsîlê pawitox û nêbedelîyayişê strukturê zayendî komelkî û pederşahî yo,
dewamdarîya newe ra afirnayişê no strukturî afirnêno. Embazo bînî temaşeker o,
qe mûdaleyî çîyêk nêkeno. Labêla eka Serhad zî sey no embaz tewbigêranî, Neşmîn
bi teyna serê xo nêşênî no strukturî bi temamî bişikîno. Serhad newewaz û
bedelîyayiş û seyyewbînwaştox o. Serhadî sîstem û strukturî şikînêno; bi
paştdayiş Neşmîn û aye ra vano, “bê”.
Eka Neşmîn nêkişîyanî, heme
embazî bişîyanî simzê xo biçînanî û bi silametî biamênî o wext ma şîyênî bivajî
ke Serhadî realîte şikita û bedelnaya la kiştişê Neşmîn esto!...
Gindilaya kilmfîlmê tîya de
têmîyan kewna. Semeda Serhadî Neşmîn ra vato “bê” kiştişê Neşmînî ra xo mesûl û xo suçdar vênêno.
Semeda hîsa xosuçdarhîskerdişê ey de viraziyêya, hînî nêşêno xo na hîsê ra
bişo. Emrê însanî de tayê wextî û çîyî sey sey şelag bi qorê kê ya bestiyênî kê
hînî nêşênî xo ra ronî.
Serhatî xirabî û nêheqîyêk
nêkerda. Semeda ke Neşmîn ra vato “ bê”
a ke heq a, aye tayîn kerda. Labelê wîjdanê Serhad nîyî ganî ê Mutalîp û
embazê bînî rehet nêbîyanî labêla ê Serhadî rehet nîyo. Nika Mutalîp xo ra vano
“ çiqas baş kerdo ke mi ti ra vato “meyî” û embazê bînî zî vano “Homay ra mi
vengê xo nêkerdo”.
Eka hîrî hevalan zî Neşmîn ra
bivatênî bê o wext se bibîyanî? Eka no hîrî lajî amêyişê Neşmîn dîyar kenî ke aye zî înan dir bêro, tîya de zayendîya
komelkî û pederşahî qe nêamênî şiktayiş xo dewam kerdênî la ê lajî kamî ke
amêyişê keynek bellû kenî. Labêla eka Neşmîn bi îradeye xo bivatênî ez yeno û
bişîyanî, bikîşîyanî o wext se bîyanî? O wext ma qe nêşênî zayendî komelkî û
pederşahî ra besh bikerî û bar tenya nêbîyênî ê Serhadî bîyanî ê hemin î. Serhad
bi teyna serê xo ya nêbîyanî pêro pîya bîyênî. Yan zî qe wayîrê ey barî
nêvejîyanî!... Eka kiştişêk esto ganî tayî hesabê no kiştiş bipersî û qesasî ey
bigîrî.
Tîya de gere ma bînî sebebê
kiştişê Neşmîn bikenî ke ma bişî meseleya xo fehm bikerî. Meselaya kiştişê
Neşmîn her çîyî rîjnêno, newe ra bellû keno. Mesela kiştişê hewna yena
bestîyêna bêdewletîya kurdan ro; subje nîyî objebîyayiş kurdan ro;
azadnêbîyayişê kurdan ro.
Eka kurdî serê herra xo de
azad bibîyanî Neşmîn zî nêamênî kiştişî. Serhad zî nêdekewtênî wina yew araf û
krîzî. Serhad arafê de yo. Serhad semeda ke vîrê xo biremo dewî ra şîyo la
cayêko şîyî nêşêyo debarî bikero, şîyayiş ey rê nêbîyo derman û çareserî, belkî
agêrayiş ey rê bibo dermanî; agêrayo amêyo dewa xo, labêla o nêşêno vîrê xo ra
bixelesîyo û vênêno ke agêrayiş ey rê nêbeno dermanî. Na hewî agêrayişê ra
remêno. Serhadî zî zano; o ça şîro, vîrê xo zî xo dir beno.
Sehneya peyên de ma dûrî ra
veynêne ke dayka ey ha nîmaj kena, o zî çantayê xo girewto ha şono. Kilmmfîlmî bibandorî
û bihîskerî krîz, arafê û deja Serhat nawnêna ma. No hetî qe kêmasîyêk kilmfîlm
çîn o. Kilmfîlma Vîrî raştî mojnêna ma labela raştî nêbedelnêna. Semeda ke
Serhat arafê xo ra bivejîyo, krîzê çareser bikero û deja xo darû bikero çîyêk
ma ra nêvana.
Labêla tîya de îtrazêk mi esto: Gelo sînema teyna mojnayişê
realîte yo, realîteyêka xo rê kena problem û mojnêna ma, sînema mesul û mecburî
nîya ke no realîteyî bibedelno, semeda çareserkerdişê problema xo perspektîfêk,
dermanêk, cewabêk bido ma?
Tam na kontekstê ser ra mi û
dîrektorê kilmfîlmê Burhan Ateşî ma têverna; têvernayîşêko havildar û bikeyf
mîyanê ma de qewimîya, nuşteyêk bînî de ez ca bido no têvernaayişî…
Gelo eka şima Serhat bibîyanî
şima se bikerdênî? Şima Serhadî bibîyanî şima senî xo no araf û krîzê xelas bikerdênî?
*No nuşte verîcû keyepela Sînemaya Serbixwe de amebî weşanayiş.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder