Baştirîn Fîlmên Sala 2022

 

Malpera Altyazıyê hem bi giştî hem jî  li gor rexnegîrên sînemaya çend lîsteyên Baştirîn Fîlmên Sala 2022î belavkirin. Gazete Duvar jî lîsteyeka baştirîn filmên sala 2022 parve kiribû. Filmên wê nivîsên hinek filmên ji lîsteya Gazete Duvarê û malpera Altyazıyê pêk tên. Bê filmek, min wan film yek bi yek temaşe kirin. Bi kurtasî ez dixwazim qala resenî û cîyawazîyên filman bikim.

Ka em lê binêrîn  alîyên resentirîn û cîyawaztirîn  wan fîlman çi ne?

 

1.Pacifiction((Pasîfkirin), Alberta Serra, Îspanya.

Min vê fîlmê di qada înternetê de peyda nekir. Di gelek lîsteyên fîlmên baştirînê sala 2022 de ev fîlm hebû. Lê ez gelek wê meraq dikim…

 

2. Vortex(Girdav),Gaspar Noé,Fransa.

Qasî berî mehek wek tevber, ez şevek li haygeha berçavî mam, di heygeha berçavî de wek salonek mezin bû, salon bi brandayan hatibûn dabeşkirin, tê de heft, hêşt nexweş hebû, dema ku mirov li wan dinêrî, ji xeynî can û ruh di wan de tiştek nemabû. Ji wan nexweşek hata ser sibê, çend deqayan de carek  wek  “ Ehmedo, Ehmed, Ehme…”   dinalîya.  Min di xwe de got, mirov, dema ku hîs dikir ku edî nikare bi tene serê xwe dewamê jîyanê xwe bike, divê dawîya jîyanê xwe bîne…

Ji zû de ez dixwazim li ser pîrbûnê fîlmek temaşe bikim. Min qe naveroka fîlma Vortexê nizanîbûm, ji bo min rasthatinek xweş bû, mijara Vortex li ser kalbûnê. Tirs û xofa herî kûr û giranê her mirov, di binhişê wî/ê de pîrbûnê. Jîyîn,temen, kalbûn û pîrbûn, nexweşî, têrnekirina bi tene serê xwe bûnê, tenetî, bêkesî, bêxwedîmayîn, mirin. Gaspar Noé di fîlma xwe ya nû de  temaşeker bi wan dîyardeyan ra bi taybetî jî bi  xofnakî û tirsnakîya kalbûn ra tîne rû bi rû. 

 

3.Corsage(Korsaj),Marie Kreutzer,Avusturya.

Bifikirin hûn qralîçeyê Împaratorîyê Avisturyayî ne lê  we qe nikarin bibin xwe. Bifikirin hûn qralîçeyê Împaratorîyê Avisturyayî ne lê qe bextewarî, şadwerî û aramî wê tuneye, we difetisin, dixeniqin, ji qralîçebûnîye xwe ra hîç memnun nîn. Bifikirin hûn qralîçeyê Împaratorîyê Avisturyayî ne lê ji her alîyê ve we li binê şîdetê muhendisî û otomatbûnê qaîdeyên împaratorî de  ne. Resenî û cîyawazîya vê fîlmê ev e ku qralîçebûyîn, împaratorbûyîn nehatine îdealîzekirin û nafiroşê me. Bi objektîf û rastgo nêzika meseleyê xwe bûye.

 

4.Argentina,1985(Arjantîn,1985), Santiago Mitre, Arjantîn.

Arjantîn qasî deh salan ji alîya dîktatorîya leşkerî ve hatîye rêvebirin, di encamê vê rêvebirinê de nêzî sih hezar mirov hatîne kuştin, gelek mirov hatina wendakirin, gelek mirovan hatine îskencekirinê û hepiskirinê, bêcezatî, bêhuquqî… Di fîlma Argentina,1985 de jibo bicîanînê adaletê em çîroka hewldina dozgerek û çend parêzeran werêk temaşe dikin. Ev fîlm bawerîya tayînkirina huquqê û bicîanînê edaletê di temaşeker de bihêz dike.Fîlmê pêvajoya Dozde Îlonê Tirkîyeyê anî bîra min. Min ji xwe pirsî gelo piştî çend salan li Tirkîyeyê jî çend dozger  û parêzer derbikevin û adeletê bicîbînîn?

  

5.Aşk, Mark ve Ölüm(Evîn, Mark û Mirin), Cem Kaya, Elmanye.

Tirkan ji piştî salên şêştî koçî Elmanyayê kirin. Bi koçkirinê li Elmanyayê di nav tirkan de kulturek çêdibe. Ew kultur di nav xwe de çandek muzikê diafirîne. Di belgefilmê de afirandina wê çanda muzikê û têkilîya muzik û kultur dibînîn.

 

6.As Bestas(Cinawir),Rodrigo Sorogoyen, Fransa-Îspanya.

Hewldanek ji jîyana bajarî, kapîtalîst, modernîyê vegera bi gund, xwazayî, alîyek din hewla koçî ji jîyana gund ra ber bi bajarî. Em di fîlmê de encamên pêvçûn û krîza wê  hewldananan dibînîn. Di fîlmê de di nav bihêz û bêzan de em problematîka xirabîye heye. Li hemberê xirabîye têkoşîna jixweratewiznedayîna bêhêzan û serkeftina evînê em temaşe dikin.

 

7.Tar, Todd Field, DYA.

Her însanê jîyana wî/wê şexsî, taybetî û karî heye. Divê sînorên ev herdû jîyan nayên tevlihevkirinê. Nava fîlmê, ji nava karekterê serekeyê fîlmê tê. Tar, jinek homoseksuel û  muzîsyenek  navdar ê muzîka klasîk e.Lê Tar jîyan xwe ya taybetî û ê karî tevlihev dike.  Ew jî dibe sedem ku di jîyana wî de serobinbûn û perçebûn çêbibin. Di nav mestkerîya dinyayeka muzîkê klasîkê de em çîroka Tar temaşe dikin. 

 

8.Godland(Xwedayîstan), H. Palmason, Îzlanda-Danimarka.

Fîlm li ser kolonyalîzm, îdealîstbûnê, xweza, rêwîtî, hevaltîye, biyanîbûnê me dide fikirandinê. Di fîlmê de yek ji alîya rê du jî ji alîyan kolonyalîzmî ve ra em dikarin du xwendina sereke bikin. Bi taybetî ji alîya rêwîtîyê gelek bandora li min kir. Rahîbek ji Danîmarkî, ji bo avakirina dêrek dixwaze biçe gundek li Îzlandayê. Di nav xeternak û tirsanek xwazayî de rêwîtîya keşîşê em dibînîn ku rêwîtîya wî di nav gêlîyên kur de li ber çîyayên volkanîk, ji derbazkirina çeman pêk tê.  “Rê, dema te negihîne derekê wê te bigihîne te.”  Ev riste risteya pêşînê Helbesta Berî Dawî ya Ciwan Nebî ye. Rêwîtîya keşîş ne wî digihîne derek ne jî wî digihîne wî. Çimkî kolonyalîzm însan ji însanîtîye derdixe û kîmyaya her tiştî tarûmar dike.

 

9.Close(Nêz), Lukas Dhont, Fransa. 

Civak û takekes û meyla zayendî …  Di civakek de  takekes divê çi bibe û divê çi nebibe;  li gor civakbûyîn;normal û ne li gor civakbûyîn;anormal, di nav kategorîye pergala civake de mayîn;normal û li derve pergala wê de mayîn;anormal. Ji hela meyla zayendîye ve civaka ji me ra dibêje û ferz dike ku em heteroseksuel bibin. Meyla der-hetoroseksuelbûn li dervemayîn û hedefbûyîna her cureyê şîdetê civakê ye.   Îtham… Di îthamkirinê de tişta hatîye îspatkirin tuneye, îtham wek guman, şik û nedîyarîbûn, nezelalî ye. Piranîya takekes ji îthamkirina ne li gor civakbûyîn û îthamkirina lidervemayîna pergala kategorîyê civakê gelek ditirsin, ji ber vê tirsê xwe sînordar dikin, bi azadane tevnagerin û her defansîf în. Di fîlma Close de di nav zarokên dibistana navîn de em îthamkirinek çê dibe û di encamê vê îthamkirinê de trajedîyek pêk tê.  Dhont, nîşane me dide ku di binyada problemê de  civak û sistem heye û ji kûr ve êşa êdin;anormal;lidervamayînê civakê dide me hîskirinê.

 

10. The Wonder(Mucîze), Sebastian Leo.

Di salên 1860îyan de li gundek piçukek  Îrlandeyê, qewimîbûna bûyerêk dereasayîyî, li seranserê Îngîlîstanê dengvedanek çêkirîye. Zanista tipê,dêr û çapemenî Îngîlîstanê ketine li pey ronîkirina vê bûyerê. Fîlm, ji hêla dîtbarî ve wek şolen û şahî ye wek mûzexaneyeka hunerî ye, her dîmenê fîlmê weku ji Mûzexaneyê Louvre,  Moma, Hermitage an jî Rijks Museumê tabloyek bêhempa be. Di fîlmê de di serî de Xrîstîyanî, zanist û otorîteyên dewletê tê jêpirsyarkirinê. Di fîlmê de hewla serrastkirina rabirdû( fix the past) û jinûvê destpêkirina jîyanê heye. Di fîlmê de herdû karekterên sereke Lib Wright(Florence Pugh) û Tom Burke(William Byrne) rabirdûyê xwe bi xelaskerîya însanekê serrast dikin û jinûve dest bi jîyanek nû dikin.

 

11.Kurak Günler,(Rojên Hişk) Emin Alper,Tirkîye.

Ev film di bajarokek Anatolyaya de derbaz dibe. Di bajarok de nakokîyên têkilîyên burokrasî û civakî di fokusa filmê de ne. Film, her çiqas bajarokek de derbaz bibe jî  film bi giştî temsîla îroyîna Tirkîye yê. Ji ber wê, wek filmek sekeftî tê qebulkirin.

 

Wek encam, ez bi kurt û kurmancî dikarim bibêjim ku heja ye ku mirov berê xwe bide wan fîlman. Ew fîlm ji gelek alîyan ve temaşekeran kûr dike û nêrîn û perspektîfên nû dide.

 *Ev nivîs berî di kovara Temaşe de hatîye weşandin.