Yekemîn kovara muzîka kurdî Ziryabê di hejmara xwe ya yekem de eşkere kiribû ku dê "Pêşbaziya Muzîkê Ya Ziryabê" li dar bixe. Di encama pêşbaziyê de bi navê “Bijareyên Kovara Ziryabê” albumek hem wekî CD ligel hejmara sêyem a kovarê hem jî di platformên medyaya civakî de hat belavkirin.
Di albumê de yanzdeh stran hene, yek ji wan bi kirdkî, yek bi soranî û yên din jî bi kurmancî ne. Album hem bi kalîte û estetîk e hem di albumê de çirûskên afirînerî, nûxwazî û guhertinên mezin hene û hem jî her stranbêjê albumê di strana xwe de dide hîskirin û nîşandayîn ku cewhera muzîkjenî û hewldana arezû û endîşeyên afirandina muzîka hunerî di xwe de dihewîne.
Di albuma “Bijareyên Kovara Ziryabê” de çirûskên afirînerî, nûjenxwazî û çirûskên guhertinên mezin çi ne?
Di muzîka kurdî ya îroyîn de krîza neafirandin û xwedubarekirinê heye. Dema ku tiştên nû nehatin afirandin ên heyî tên mezaxtin. Di muzîka kurdî de hunermendên afirîner pir kêm in. Îro mirov dikare bibêje ku piraniya muzîka kurdî bûye ji nû ve şirovekirin; kilam û stranên gelêrî û yên hunermendên berê ji nû ve tên şirovekirin. Li aliyê din jî endîşe û arezûya afirandina muzîkeke hunerî û baş tune ye, a populerbûnê heye. Stranbêj dixwazin bi ji nû ve şirovekirinê bibin populer. Populerbûn dahatû û geşedana fenomena muzîkê zêde nake, tenê xwestina xelaskirina rojê heye û bazirganî ye. Hinek stranbêjên kurd ên xwedî cewher û potansiyel hewl nadin ku tiştekî nû biafirînin û bi ji nû ve şirovekirinên stranan xwe qetil dikin...
Lê dema ku em guh didin stranbêjên Bijareyên Kovara Ziryabê em dibînin ku di wan stranbêjan de arezû û endîşeya zêdekirin û pêşvexistina fenomena muzîka kurdî heye. Hewl didin ku di muzîka kurdî de tiştên nû biafirînin. Di albumê de çirûskên afirandina gotinên stranên nû, terzên muzîka nû, stranên nû û rêbazên nû diyar in.
Di muzîka kurdî de gotinên stranan hev dubare dikin û qels in. Gotinên stranan ku dilê guhdaran rehet û honik bikin pir kêm in. Di muzîka kurdî de çima gotinên stranên bihêz û xweş nayên nivîsandin?
Yek, muzîka kurdî wekî erebesk, polîtîk, gelêrî û hunerî kategorîze dikim. Muzîka kurdî ya hunerî li gorî ya erebesk û polîtîk pir qels maye. Sedem jî ew e ku di nava muzîka erebesk û polîtîk de difetise, di bin hegemonyaya wan de maye. Gotinên stranên muzîka erebesk û polîtîk hema hema hemû hev teqlîd, kopya û dubare dikin. Ji ber ku muzîka kurdî ya hunerî bi paş ve maye, gotinên stranan baş nayên nivîsandin.
Du, piraniya muzîkjenên kurd helbesta kurdî, romana kurdî, çîroka kurdî naxwîne, haya wan jî jê tune ye. Edebiyata zimanê muzîka xwe nizane. Ma çawa gotinên stranên baş bên nivîsandin?
Sê, di çend salên dawî de helbestên kurdî zêde tên stranîzekirin. Stranbêj bi xwe naxebitin, xwe naêşînin, gotinên stranên nû nanivîsin û helbestên kurdî didin ber xwarinê. Lê diviya stranbêjên kurd pişta xwe bidana helbesta kurdî, jê sûd werbigirtina û bi wî hawî gotinên stranên baş binivîsandina. Stranîzekirina helbestên kurdî cureyekî tiralî ye. Ez nabêjim bila helbestên kurdî stranîze nebin, bila stranîze bibin, problem ne ev e. Problem ew e dema ku helbesteke kurdî stranîze bû, stranbêj çiqas kariye heqê helbestê bide? Ji xeynî çend mînakan, piranî heqê helbestê nayê dayîn; gotinên helbestan pir bihêz û kûr in lê muzîka stran û muzîkjen qels dimîne.
Çar, sedema sereke tiralî ye, ji nû ve şirovekirina stranan yanî “hazira konmak” e. Ji nû ve şirovekirin potansiyel û kapasîteya takekesî dîrekt dikuje.
Pênc, di nava kurdan de afirîneriya takekesî pir qels û bi paş de maye, girseyî nebûye.
Di albûma Bijareyên Kovara Ziryabê de afirîneriya gotinên stranan berbiçav e. Gotinên stranên albumê asta gotinên stranên kurdî bilind û zêde kiriye. Di albûmê de gotinên stranan her stranbêjekî baş û rind in. Dilê mirov hênik dikin, kula mirov derdixin, êşa mirov parve dikin.
Ji albumê mînaka gotinên strana Teşqele bi navê Bi Kîjan Meqamî favoriya min e. Hem gotinên wê hem muzîka wê û hem jî îcrakirina wê gelek serkeftî ye. Di muzîka kurdî de jî rengekî nû ye. Jiyanê, hîsan, tiştan, hêmayan, encaman, erenîkirin an jî nerenîkirin, trajedîzekirin an jî komedîzekirin bi watedarkirina mirovê re çêdibe. Mirov dikare jiyanê erênî jî nerênî jî bike. Encama eşqekê dema ku jihevberdan, terkkirin, cudabûn, jihevveqetan, çûyîn, windakirin çi dibe bila bibe, a girîng, kîjan hunerî dibe bila bibe divê encamê eşqê neyê trajedîze û dramatîzekirin e. Çimkî huner divê ne teqlîdkirin û kopyakirina rastiyan be. Mînak, di piraniya muzîka kurdî de encama her eşqê û jiyanê tê nerênîkirin, trajedîze û dramatîzekirin. Lê di strana Bi Kîjan Meqamî de encama eşqekê nehatiye trajedîze û dramatîzekirin. Encama eşqê bi fehm û nêzîkbûneke din hatiye watedarkirin. Kêfa mirovî bilind û geş dike. Di stranê de windakirina eşqekê hatiye îronîzekirin. Ji stranê risteya, “Bi halê xwe dikeniya(n)” Ji ber rewşa ku tê de ye xwe nekiriye mazoşîst û melankolîk,reben û belengaz.
Di albumê de gotinên “Xelîn”a Ferît Sevîm, “Êsîr”a Serdar Alaz, “Balada Şivanekî” ya Vedat Taniş, “Xwazgînî”ya Rizgar Akan, “Şev”a Azîz Arslan, “Rojbûna Te Pîroz Be” ya Omer Ayhan û “Şewê Bêhewnî” ya Nidia Visser gelekî serkeftî ne. Li aliyê din jî ji bilî yek an jî du stranên albumê yên rihê şikestî û melankolîk, stranên din ne melankolîk, mazoşîst, ne xembar û ne bêneqeb in; tiştek nikare bê kirin, tiştek nayê guhertin.
Divê li vir em vê pirsê bikin: Gelo dewama vê afirandinê dê were an na ew stranbêj jî dê bi ji nû ve şirovekirinê xwe qetil bikin?
Di hemû stranbêjên albumê de xwestin û arezûya lêgerîna terzê nûjenxwaziyê heye. Strana Ferît Sevîm a “Xelîn” bi terzê bluesê gelekî baş hatiye îcrakirin. Di hinek formên muzîka kurdî ya gelêrî de bi şêwaza bluesê stran tên gotin lê blues di muzîka kurdî de pêş neketiye. Sedem jixwe diyar e: Muzîka kurdî ya hunerî di nava ya arabesk û polîtîk de dihetike û muzîka kurdî ya modern pişta xwe nedaye muzîka gelêrî, ji wê dûr ketiye. Bo min, tu terzê din ê muzîkê ne bi qasî bluesê azadker e û kêf û hezkirina jiyanê geş nake. Gelo çima di muzîka kurdî de terzekî wilo yê azadker û kêfgeş tune ye?
Çirûskên guhertinên mezin... Krîza muzîka kurdî çi ye? Krîza muzîka kurdî di nava xwe de ji çend krîzan pêk tê. Muzîka kurdî dema ku ji tradîsyona xwe ya hezar salan qetiya, ligel qetandina krîza ontolojîk, krîza bêkokî û krîza biyanîbûna xwe jî derket holê. Lewma di muzîka kurdî ya îro de stran, kilam û stranbêjên baş û gerdûnî dernakeve. Di encama vê krîzê de îro muzîka kurdî çawa ye? Muzîkeke erebesk, polîtîk, teqlîdker, wekî pîne, xwe-dantesdîqkirin, xweîfadeker, neazadker, xemhez, êşhez û kulhez, nekêfgeş û nekêfberz; muzîkeke ku tiştên nû naafirîne, xwe dubare dike... Li derveyî wan stranbêjan albumên çend kesên ciwan ên din jî hene wekî Stran Sevîk, Xoser... Ev stranbêj dikarin muzîka kurdî ji vê krîza ku îro tê de ye derxin. Struktûra muzîka kurdî ya melankolîk, mazoşîst, êşhez û xembar biguherînin. Ji bo muzîka kurdî dikarin bibin mîladek...
Çima di muzîkjenên kurdan de afirîneriya takekesî tune ye? Muzîkjenên kurd, muzîkê bê felsefe dikin. Mînak, muzîkjenek bi terzê Jazzê muzîka kurdî dike, em ji wî/wê bipirsin: Jazz çi ye? Dîroka Jazzê çi ye? Hunermendên baş ên Jazzê kî ne? Felsefeya Jazzê çi ye? Fonksîyona Jazzê çi ye? Struktûra Jazzê çi ye? Jazz bi kurdî divê çawa be, bi kurdî em dikarin Jazzê çawa kurdîwar û dewlemend bikin? Bi tetmînkarî jixwe nikare bersiva pirsên me bide, bi kûrahî xwe li ser wan pirsan neêşandiye. Dema ku bi Cazzê bi kurdî muzîkê dike, tiştekî bêhnteqlîdî derdikeve holê.
Aliyê qels ê albumê; bêhneke teqlîdker û amatorî jê tê, negihîştiye qonaxa reseniyê lê ji bo destpêkê normal e. A ku divê bê problematîzekirin; stranbêj dê albumên xwe di pêşerojê de bigihînin asta resenîbûnê an negihînin!..
Di salên dawî de, yek ji albumên herî baş ên kurdî yên ku wekî guhdarekî muzîka kurdî min guhdar kiriye “Bijareyên Kovara Ziryabê” ye. Ez spasiya hemû kedkarên vê albumê dikim. Bi hêviya albûmên baştir...
* Ev nîvîsê berî li vir hatîye weşandin:http://diyarname.com/news.php?Idx=39125
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder