14 Mayıs 2023 Pazar

Pey Xorînî û Azadkerîya Çekuyêka Şîîrêk Şêrko Bêkesî De




“Çeke sefkanê mi ci ra mevisnê

O ke pey ra yeno hêfê ma bicêro”

                                      Kilama Hîrê Canî ra

 

 

4 Tebaxe 2013 de şaîro gewreyê kurd Şêrko Bêkes dinyaya xo bedelnayî.

Serreroja mergê de Înstegramî de şîîr û risteyê şîîranê ey amênî barkerdişî, rîpelek soranî de ez raştî vîdeoyêka şîîrêk Şêrko Bêkes amêyo, şîîra ey bi vengê ey amênî wendiş, mi qe bala xo nêdayî nameyî şîîîr, şîîrê de no risteyan xeylî bala mi antî, mi suretê ekranê înan girewtî:

“Ramalînî xoşewîstî

Diyarbekir u Kerkûk e le dillmane”

 

No risteyan de  mi çekuya “ramalîn” nêzananî!... 

 

Verîcû ez aplîkasyona WQFerhengî ra ewnîyayo manaya ramalîn: 1. Paqij kirin, nahêlan, ji derekê rakirin, serwer dan, ser girtin, peçinandin û 2.pêçan, dapoşîn, girê dan, pê girtin, paket kirin, bî. Dima ra zî  ferhengê keyepele Turkcekurtcesozluk.com de ez manaya “ramalîn” tagêrayo:  bi tirkî sey 1.  Süpürülme 2. Aşınma, erozyon bî.

 

Labêla konteksta risteyan şîîrê de her di ferhangan qe manaya ramalîn nêdanî mi. Dima ra ez You Tube de gêraya no şîîr, mi o peyda kerdî nameyê şîîrî  “Şa’r Pir Avaze Kird” o.

 

Badecû aplîkasyona Hemin Dictionary de  ez manaya “ramalîn” tagêrayo, ez raştî çekuyê îngîlîzî sedimentation û washout  amêyo. Sedimentation; sedîmantasyon,  çökelme, tortulaşma û Washout; zî erozyon, sernekewtiş, fîyasko yo.

 

Nika amêyî mi vîrî, çekuya ramalîn, kirdî de zî esta, sey manaya erozyonî de yena bikarerdiş, mersela “cayêk rarê dewî de  her wesarî herre ramalîyena.” 

 

Sedîmantasyon zaf bala mi antî. Ena rey ez google ra tagêrayo manaya sedîmantasyonî.  Sedîmantasyonî termêko tibî yo. Tehlîlê gwîn de hucreyê zîndî, ganî, nêmerdeyê ke dekewnî bînî tupî, durd gênî.

 

Bi kurt û kurmancî manaya ramalîn estbîyayişê bitunêk de, zerê fenomenêk de; perçeyek, leteyek, qirtêk ha ganîbîyayişê xo dewam kena. Nîmune zereyê adirêko welbîyaye de çeqê ke hama hewna nêşîyî, no çeqî ramalîn î.

 

Ez nêzano manaya ramalînî ya felsefîk û metafîzîkî bi soranî esta yan çîn a. La Şêrko Bêkesî,   şîîrê xo yê “Şa’r Pir Avaze Kird”ê  de manaya “ramalîn” hem heray hem zî xorîn kerdo û ramalîn termêko tibî ra veto, kerdo termêko felsefîk û metafîzîkî yî.  

 

Çira kerdo termêko felsefîk û metafîzîkî yo?

 

1.Têkilîya bitun û perçe de problema bitun perçeyî dîyar kena nîyî perçe bitunî dîyar keno esta, zafane bitunî perçeyî dîyar keno, qanaatek wînasî esto labêla, hêza perçeyî yeno paştgoşkerdişî û qitelek vênayiş. Mîyane bitunek de perçeyê ke hama ganî yî, nemerdî, zindeyî ê benî ramalînî. No perçeyî şîyene bitunek dîyar bikerî. Şêrko Bekes, bi çekuya ramalîne hêz û qewet, potansîyelê dîyarkerîya û azadkerîya perçeyî nawnêno ma.  

 

2.  Têkilîya komelî û ferdî de, munaqeşeyê  komele ferdî nîyî ferdî komelî dîyar keno esto. Dîyarkerdişê ferdî de her çiqas domînatîya komelî est bibo zî ferdî şîyênî komeleke bibedelnî, bivurnî, gîdîşatê komeleke tabidî. Nînumeyê Eliezer Ben-Yehuda dîyakerî, tadayişê gîdîşatê ziwanek nawnêno ma, o yî bi teyna serê xo ziwanek merde newe ra gonî kerda. Merdimê ke sey Eliezer Ben-Yehuda yî azadkerîya ramalînî ramojnenî ma.

 

3. Têkilîya serdest û bindest, efendî û kole , kolonîbîyaye û kolonyalîstan de teslîmbîyayî, qebulkerdeyî, heyakerdeyî zafene ye la teslîmnêbîyayî, xoverdayox, hama nêvato qediyayo, qebulnêkerdeyî, nêykerî zaf tunek î, çend kes î. No çend kes ramalîn î.

 

3.Şêrko Bêkes, bi çekuya ramalînî bala merdim dano ferdî, perçeyî, tuneke, xoverdayayoxan î. Geşbînîye, bawerî, hêvî, hêz û deyax qewet dano înanî, rarê azadî nawnêno,  vano “ xo ver bidî, teslîm mebî”  û teslîmnêbîyayan newe ra afirnêno

 

“Ramalînî Xoşewîstî” nohawa ma şîyênî nîmuneyan bizêdnî: Ramalîna waştatî, ramalîna zemanî,  ramalîna hîsêk, ramalînî hevaltî,ramalîna êşqêk, ramalîna ciwîyayişêk, ramalîna wextêk, ramalîna ziwanêk, ramalîna netewêk…

 

“Ramalînî xoşewîstî

Diyarbekir u Kerkûk e le dillmane”

 

No risteyî soranî ra mi nohawa açarnayî bi kirdîye:

 

“ Ramalîna êşqî

Dilê ma de

Dîyarbekir û Kerkûk o.”

 

Û bi no cumleyan şîroveye no risteyan keno:

 

Êşq, Kurdistan a. Ca û ware, welatê na eşqî zî dil û zerrî yo; Kurdistan dil û zerrî de yo, bitunîya na eşqî zî   zerrî, dil o. Bitunîya na eşqî; perçeyêk, leteyêk, hûcreyêk, çîyêk ganî, zindî, nemerdo, xo ver dano, teslîm nêbîyo  Dîyarbekir û Kerkuk o. No di bajarê qedîmê welatê ma hama ganî, zinde, nemerdî, ha xo ver danî. Rîdî înan ra bi temamî bitunîya na eşqî  hama nêamêya çînkerdişî û helaqkerdişî. Dîyarbekir û Kerkuk estbîyayişê bitunîya eşqî danî dewamkerdişî.  

 

Ewro çi ramalînê netew û ziwanê ma estî?

 

Belgefîlma Dr.Şivan (2013)  a Cayan Demirelî de neqil beno ke Dr. Şivan vato “ Terteleyê Dêrsim de verî ke bêro kiştiş îlla ke  bawkalêk ey, dapîrêk ey, pîlêk ey  vato ke ‘ mîyanê ma ra domanêk nêro qirkerdiş, bixelesîyo,  o do qesasê ma bigîro’” O domanê ke cehnimê qetlîaman, qirkerdişan ra xelesîyayayo ramalîna netewa ma o yo, a ya.

 

Ewro ziwanê ma roj ra roj hîna zaf ver bi çînbîyayiş û korbîyayişê şono. Mergî ziwanêk, mergê netewêk o. Ewro ramanlîna kurdîya ma çi yî? Çend xebatî î…  Nufusê merkezê Amedî  yew mîlyon ra zaf o, mîyanê yew mîlyon ra hezar aîleyê yo ke hama zî gedeyanê xo bander ziwanê xo kenî, bi ziwanê xo gedeyan xo dir ciwîyênî, ewro ramalîna ziwanê ma Amedî no hezar aîle yo û çend sazî û dezge yî... Ewro Dêrsim de panç aîleyê ke domanê xo dir ziwanê ma qisey kenî, ramalîna ziwanê ma weyra de no panç aîle yî.  Her serre teqrîben bi kurdkî Bakurî de hîrê se hebe kitabî yeno weşanayiş, weşangerî de ramalîna ziwan ma no yo. Tayê ciwanê kurd teberî Kurdistan de, dîasporî de amêyî dinya, bê ke aîle xo, bi îmkananê xo kurdkî mûsayî agêrayî ziwanê dapîrûbawkalê  xo serî, ramalîna ziwanê ma no da-sed ciwan î. Tewr zaf hetî muzîkî ra ramalîna ziwanê ma bihêz o, hevîdan o, o muzîka ma yo ke xo dano tewr kurdê bimankurtîbîyaye û qralî ra hîna zaf qralgîrî.

 

No xebatî seka ke hemverê laserê çînkerdişê de bi xiçan bendan viraştiş o.  No xebatî manêne çeqanê mîyanê adirêko welbîyaye yî. Gelo ma senî  no xiçan bikerî zindaran û ma no çeqan bikerî adirê vestayî; adiro ke qe hewna nêşêno?

 

Cewabê na persî zî xebat o. Roj ra roj xebatanê xo hîna geş û berz bikerî. Ma bi xebatanê xo ma ra her yewî ware xo de bibo deha.

*No nuşte hûmareyê 6înê kovara Bar Helbestê de amêyo weşanayiş.


Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Li Bakurê Şoreşa Romana Dagirkirina Tarîtîyê ya Bextîyar Elî

                                            Ez dibêjim qey cara yekem e ku   nivîskarek soranînivîsê Başûrê welat, li ser Bakurê welatê ...