“Çeke sefkanê mi ci
ra mevisnê
O ke pey ra yeno
hêfê ma bicêro”
Kilama
Hîrê Canî ra
4 Tebaxe 2013 de şaîro gewreyê
kurd Şêrko Bêkes dinyaya xo bedelnayî.
Serreroja mergê de Înstegramî de
şîîr û risteyê şîîranê ey amênî barkerdişî, rîpelek soranî de ez raştî vîdeoyêka
şîîrêk Şêrko Bêkes amêyo, şîîra ey bi vengê ey amênî wendiş, mi qe bala xo
nêdayî nameyî şîîîr, şîîrê de no risteyan xeylî bala mi antî, mi suretê ekranê
înan girewtî:
“Ramalînî xoşewîstî
Diyarbekir u Kerkûk e le dillmane”
No risteyan de mi çekuya “ramalîn” nêzananî!...
Verîcû ez aplîkasyona
WQFerhengî ra ewnîyayo manaya ramalîn: 1. Paqij kirin, nahêlan, ji derekê
rakirin, serwer dan, ser girtin, peçinandin û 2.pêçan, dapoşîn, girê dan, pê
girtin, paket kirin, bî. Dima ra zî
ferhengê keyepele Turkcekurtcesozluk.com de ez manaya “ramalîn”
tagêrayo: bi tirkî sey 1. Süpürülme 2. Aşınma, erozyon bî.
Labêla konteksta risteyan
şîîrê de her di ferhangan qe manaya ramalîn nêdanî mi. Dima ra ez You Tube de
gêraya no şîîr, mi o peyda kerdî nameyê şîîrî
“Şa’r Pir Avaze Kird” o.
Badecû aplîkasyona Hemin Dictionary
de ez manaya “ramalîn” tagêrayo, ez
raştî çekuyê îngîlîzî sedimentation û washout amêyo. Sedimentation; sedîmantasyon, çökelme, tortulaşma û Washout; zî erozyon, sernekewtiş,
fîyasko yo.
Nika amêyî mi vîrî, çekuya
ramalîn, kirdî de zî esta, sey manaya erozyonî de yena bikarerdiş, mersela
“cayêk rarê dewî de her wesarî herre
ramalîyena.”
Sedîmantasyon zaf bala mi
antî. Ena rey ez google ra tagêrayo manaya sedîmantasyonî. Sedîmantasyonî termêko tibî yo. Tehlîlê gwîn
de hucreyê zîndî, ganî, nêmerdeyê ke dekewnî bînî tupî, durd gênî.
Bi kurt û kurmancî manaya
ramalîn estbîyayişê bitunêk de, zerê fenomenêk de; perçeyek, leteyek, qirtêk ha
ganîbîyayişê xo dewam kena. Nîmune zereyê adirêko welbîyaye de çeqê ke hama
hewna nêşîyî, no çeqî ramalîn î.
Ez nêzano manaya ramalînî ya
felsefîk û metafîzîkî bi soranî esta yan çîn a. La Şêrko Bêkesî, şîîrê xo yê “Şa’r Pir Avaze Kird”ê de manaya “ramalîn” hem heray hem zî xorîn
kerdo û ramalîn termêko tibî ra veto, kerdo termêko felsefîk û metafîzîkî yî.
Çira kerdo termêko felsefîk û
metafîzîkî yo?
1.Têkilîya bitun û perçe de
problema bitun perçeyî dîyar kena nîyî perçe bitunî dîyar keno esta, zafane
bitunî perçeyî dîyar keno, qanaatek wînasî esto labêla, hêza perçeyî yeno paştgoşkerdişî
û qitelek vênayiş. Mîyane bitunek de perçeyê ke hama ganî yî, nemerdî, zindeyî
ê benî ramalînî. No perçeyî şîyene bitunek dîyar bikerî. Şêrko Bekes, bi çekuya
ramalîne hêz û qewet, potansîyelê dîyarkerîya û azadkerîya perçeyî nawnêno ma.
2. Têkilîya komelî û ferdî de, munaqeşeyê komele ferdî nîyî ferdî komelî dîyar keno
esto. Dîyarkerdişê ferdî de her çiqas domînatîya komelî est bibo zî ferdî şîyênî
komeleke bibedelnî, bivurnî, gîdîşatê komeleke tabidî. Nînumeyê Eliezer
Ben-Yehuda dîyakerî, tadayişê gîdîşatê ziwanek nawnêno ma, o yî bi teyna serê
xo ziwanek merde newe ra gonî kerda. Merdimê ke sey Eliezer Ben-Yehuda yî
azadkerîya ramalînî ramojnenî ma.
3. Têkilîya serdest û bindest,
efendî û kole , kolonîbîyaye û kolonyalîstan de teslîmbîyayî, qebulkerdeyî,
heyakerdeyî zafene ye la teslîmnêbîyayî, xoverdayox, hama nêvato qediyayo, qebulnêkerdeyî,
nêykerî zaf tunek î, çend kes î. No çend kes ramalîn î.
3.Şêrko Bêkes, bi çekuya
ramalînî bala merdim dano ferdî, perçeyî, tuneke, xoverdayayoxan î. Geşbînîye,
bawerî, hêvî, hêz û deyax qewet dano înanî, rarê azadî nawnêno, vano “ xo ver bidî, teslîm mebî” û teslîmnêbîyayan newe ra afirnêno
“Ramalînî Xoşewîstî” nohawa ma
şîyênî nîmuneyan bizêdnî: Ramalîna waştatî, ramalîna zemanî, ramalîna hîsêk, ramalînî hevaltî,ramalîna
êşqêk, ramalîna ciwîyayişêk, ramalîna wextêk, ramalîna ziwanêk, ramalîna
netewêk…
“Ramalînî xoşewîstî
Diyarbekir u Kerkûk e le dillmane”
No risteyî soranî ra mi nohawa
açarnayî bi kirdîye:
“ Ramalîna êşqî
Dilê ma de
Dîyarbekir û Kerkûk o.”
Û bi no cumleyan şîroveye no
risteyan keno:
Êşq, Kurdistan a. Ca û ware,
welatê na eşqî zî dil û zerrî yo; Kurdistan dil û zerrî de yo, bitunîya na eşqî
zî zerrî, dil o. Bitunîya na eşqî; perçeyêk,
leteyêk, hûcreyêk, çîyêk ganî, zindî, nemerdo, xo ver dano, teslîm nêbîyo Dîyarbekir û Kerkuk o. No di bajarê qedîmê
welatê ma hama ganî, zinde, nemerdî, ha xo ver danî. Rîdî înan ra bi temamî
bitunîya na eşqî hama nêamêya çînkerdişî
û helaqkerdişî. Dîyarbekir û Kerkuk estbîyayişê bitunîya eşqî danî dewamkerdişî.
Ewro çi ramalînê netew û
ziwanê ma estî?
Belgefîlma Dr.Şivan
(2013) a Cayan Demirelî de neqil beno ke
Dr. Şivan vato “ Terteleyê Dêrsim de verî ke bêro kiştiş îlla ke bawkalêk ey, dapîrêk ey, pîlêk ey vato ke ‘ mîyanê ma ra domanêk nêro qirkerdiş,
bixelesîyo, o do qesasê ma bigîro’” O
domanê ke cehnimê qetlîaman, qirkerdişan ra xelesîyayayo ramalîna netewa ma o
yo, a ya.
Ewro ziwanê ma roj ra roj hîna
zaf ver bi çînbîyayiş û korbîyayişê şono. Mergî ziwanêk, mergê netewêk o. Ewro
ramanlîna kurdîya ma çi yî? Çend xebatî î…
Nufusê merkezê Amedî yew mîlyon
ra zaf o, mîyanê yew mîlyon ra hezar aîleyê yo ke hama zî gedeyanê xo bander
ziwanê xo kenî, bi ziwanê xo gedeyan xo dir ciwîyênî, ewro ramalîna ziwanê ma
Amedî no hezar aîle yo û çend sazî û dezge yî... Ewro Dêrsim de panç aîleyê ke
domanê xo dir ziwanê ma qisey kenî, ramalîna ziwanê ma weyra de no panç aîle
yî. Her serre teqrîben bi kurdkî Bakurî
de hîrê se hebe kitabî yeno weşanayiş, weşangerî de ramalîna ziwan ma no yo. Tayê
ciwanê kurd teberî Kurdistan de, dîasporî de amêyî dinya, bê ke aîle xo, bi
îmkananê xo kurdkî mûsayî agêrayî ziwanê dapîrûbawkalê xo serî, ramalîna ziwanê ma no da-sed ciwan
î. Tewr zaf hetî muzîkî ra ramalîna ziwanê ma bihêz o, hevîdan o, o muzîka ma
yo ke xo dano tewr kurdê bimankurtîbîyaye û qralî ra hîna zaf qralgîrî.
No xebatî seka ke hemverê
laserê çînkerdişê de bi xiçan bendan viraştiş o. No xebatî manêne çeqanê mîyanê adirêko
welbîyaye yî. Gelo ma senî no xiçan bikerî
zindaran û ma no çeqan bikerî adirê vestayî; adiro ke qe hewna nêşêno?
Cewabê na persî zî xebat o. Roj
ra roj xebatanê xo hîna geş û berz bikerî. Ma bi xebatanê xo ma ra her yewî ware
xo de bibo deha.
*No nuşte hûmareyê 6înê kovara Bar Helbestê de amêyo weşanayiş.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder