14 Mayıs 2023 Pazar

Esrarê Deyîr: Gelo Vengo ke Şîyênî Her Çîyî Bikero Mûzîk Fek Mûzîk Ra Ver Ra Dayo?



      Verîcû zî muzîkê kirdan de wayîrê kalîte û cewherî Koma Vengê Sodirî û Koma Zazvajê estîbi. Her di komî zî emirderg nêbîyî, albûmê xo yê verîn ra dima sey grubî muzîkî ra fek ver rada. Koma Vengê Sodîrî ra sey hunermendî  Mehmet Akbaş, Ayfer Duzdaşî , Koma Zazvajî ra zî Rodî vejîyaya. Mehmet Akbaş û Ayfer Duzdaş  sey şexsî ha dewamê muzîk kenî la ez vano qey Rodî albûmê xo yê ferdkîyê verîn ra dima  bînra fek muzîk ra ver ra dayo. Kilmane ez teyna wazêno behsa kalite û cewherê Koma Zazvajî bikero: Serranê xo yê lîse de çend rey mi albûmê Koma Zazvajê Qerîn goştarî kerdbî, rîdî nêzanayişê û aşnanêbîyayişê tarzê înanî ra albûmî înan o wextî  zaf weş mi ya nêşîbi. Naskerdişê û goştarîkerdişê mi yê tarzanê muzîk sey blues û caz ra dima serrêk ra verî ez ke înternetî de geyrano albûmê înanî,  teyna Youtube de ez raştê çend deyîranê înan amêyo, mi ferq kerdî tarzê ke o wext weş mi ya nêşîbî jazz û blues bî. Goreyê zanayişê xo yê nikayîn ez şîyêno bivajo; eka Koma Zazvajî dewamê muzîkê bikerdênî ewro muzîka kirdkî yewna tewir û merheleyêk zaf baş de bibîyanî, ê zî sey grubî mîyanê muzîkê ma de bibîyanî  ekol û tradîsyonêk. Çimkî teyna goştarîkerdişê çend deyîranê Koma Zazvajî, xo nawnêno kê ke înan gelek bi resen û serkewte bi tarzanê jazz û bluesî ziwanê ma de muzîk îcra kerdo. La çi heyfo ke dewamê estbîyayişê muzîkê  xo nêerdî!..

 

      Ewro zî seba yewna grubê wayîr cewhere û kaliteyê muzîkê kirdkî: Esrarê Deyîr zî vanî," fek muzîk ra ver ra dayo." Sifteyîn albûmê Esrarê Deyîr, Lêlawe aşma Sibatê 2013ê de vejîya. Tede des hebî deyîr estî. Çend aşme ra pey şeş serrî ya albûmê sifteyînê înan debeno.  Şeş serrî yo ke çend vîdeoyanê amatorkî ra vêşêrî vîdeoyêka newaya profesyonelî Youtube de barnêkerda. Albûmê înanê newî ra zî qet xeberêk çîn a. Ez nêzano no vatiş çiqas raşt o labêla eka raşt a Esrarê Deyîrî muzîk caverdayo: Gelo senî bandora muzîka kirdkî bikero, çi netîceyan bivejo orte, o çi vîn bikero, ey de çi kêm bibo, çi zirarê  bigino ey ro?

     

      Peywendîya muzîka kirdkî de erjatî û giringîya muzîka Esrarê Deyîrî çîyî?

   

    Zafanê muzîkjenê profosyenelî ke vanî, "ma ha bi kirdkî muzîk kenî" albûmanê înan de xêncî çend deyîranê kirdkî ê bînî bi tirkî benî. Mesela MetînKemal Kahraman kirmanckî ra zêde bi tirkî kilam vatî. Ehmed Aslanî albûmê xo yê peyên Badula Aurasi de teyna ca dayo şeş kilamanê kirmanckî û Ze Tîjê albûmê xo yê Ur de ca dayo çar kilamanê kirmanckî yî. No hawa hunermand kê şîyênî çiqas sey muzîkjenê kird pênase bikerî. Muqaşekerdişê na persî ma na nuştê de bide kinarêk. Hem zî na dîyarde no hawa muzîkjenan de pêrodayiş û krîzê dabeşîya ezatî(benlik bölünmesi)  virazêna.  Muzîkê kirdkî de muzîkjenê ke safî bi kirdkî muzîk kenî hûmareyê înan, engiştanê di destanê nêvirênî: Grubê Esrarê Deyîr zî înan ra yo.

 

     Muzîka kirdkî yê modern çewrês serrî yo.Goreyê muzîka netewanê bînan zaf apeyde mende yo hem zî  hetê kalîte ra muzîka kirdkî qonaxêk başî de nêbî û nîyo zî. Esrarê Deyîr bi albûmê xo yê sifteyînê  hem muzîka kirdkî aver berdî hem zî kalîteyê ey zaf berz kerdî. Muzîka kirdkî de bîyî muzîkjenanê tew başan ra yewî. Eka Esrarê Deyîr fek muzîk ra ver ra dayo berzbîyayişê muzîkê kirdkî nimz bibo, averşîyayişê ey apey şîro.

 

      Solîstê Esrarê Deyîrî Adem Karakoç o.  Yew vengê Ademî Karakoçî esto bi no vengî her çî şîyêno bibo deyîr û kilam î. Adem Karakoç bi vengê xo şîyêno nêngan zî bikero muzîkî.  Kê şîyênî bivajî ke Adem Karakoçî de dehatîya muzîk esta. Malmîsanij şiîrêke xo de vano" Zanayişo ke ez zana leyro,/mayan kemî ardî enasar lajî./ Mayan kemî ardî." Werekna Adem Karakoç, serranê ke mayan kemî lajî erdî dinya înan ra yew bibîyanî; Adem Karakoç lajî ke mayan se serrîyan de yewî anî dinya, înan ra yew o. Semeda yewna Ademî Karakoçî ganî ma yewna se serrî bipawî. 

 

       Zafanê muzîkjenê ke bi kirdkî muzîk kenî. Ne edebîyata kirdkî zanî ne zî ciwayayişê înan bi kirdkî yo. Ez rojnameyê Newepelî ra zano ke bi edebîyata kirdkî ra têkildar û taqipker o, çimkî mi çend nuşteyê û şiîrê ey Newepelî de wendîbi.Ez rind nêzano ke ciwîyayişê Adem Karakoçî bi kirdkî yo nîyî nîyo, xora Adem Karakoç Awrupa de ha surgun de ciwîyêno, seba ke bi ziwanê xo biciwîyo şert û mercî ê hende zaf zî mûsasît nîyî. Labela vateyê deyîranê Esrarê Deyîr nawnêno ma ke, vateyê deyîranî zafanê Adem Karakoç nuştî, eka Adem Karakoçî bi edebîyata kirdkî ra têkildar nêbîyanî û ciwîyayişê bi kirdkî nêbîyanî nêşênî ê hende rind û baş vateyê deyîran binûso .

   

     Vateyê deyîranê Esrarê Deyîrî, vîrê ma yo koleftîfê û ferdkî û çekuyanî, îdyomî ziwanê ma  ganî kenî. Hetê bikarerdişê û edebî ra kirdkî zaf aver berda. Qet senteksa boya ziwanê deyîra înan nêna. Mersela deyîra "Tew Tew Nazikê" de bi ziwanêko edebî cuya ma ya dewî ano ma vîrê; ma senî zerrî hes kerdo û senî hesûdî kerda:  " dew mîyon ra megeyrî ti nefes bena/ ez weran beno sew ti çîn ba/... "Ona waryay megeyrî gozêk asêna/serê mi kono bela, sew yewî biono tira."

 

    Esrarê Deyîrî muzîkêko bikalite, estetîk û ruhkurd îcra kenî. Muzîka înan melodî, rîtîmî, tinî, hîsî û vengî kurdkî ra pê yeno. Muzîkê înan  înan şiîrkî, mîstîk, zengîn û xorîn o. Mersela deyîrê " Xo ra Viyartiş" û  "Payîze de Zerrzîzey" kê mest kenî. Goştare, ruhê xo, teynatîya xo de, eşqê xo de dest bi raywanî keno. Deyîra "Lome" de dej, trajedîya bêwelatî û azadîya welatî zaf xorîn ra dana kê hîskerdiş :" Cayê mi çîn o, ezê şîro komca, sînê xo mi rê bike welat" Homay merra kes bêwelat nêverdo, dermanê bêwelatî çîn o."," Hatono welatê mi azad nêbo, rîyê mi de ti howê nêveyna."

 

   Muzîka kirdkî mîyanê xo beno sey ê sunnîyan û qizilbaşan beno di kategorî.  Esrarê Deyîr bi muzîkê xo  senteza muzîka ê sûnnîyan û qizilbaşê kirdanî viraşta.  Mersela tewr zaf zî  na sentezî deyîra "Hazir û Nazir ê Kamî ya" de pê amêya û xo nawnêna.  Xêncî Esrarê Deyîr hama çewî nêşêyo senteza înan pê bêro.

  

   Muzîkê Esrarê Deyîrê de tarzê etnîkî, efsunî-sofî,caz û dengbêjî giran o. Her goştarîkerdiş înan yewna tehma hunerî dano kê, goştaranê xo zewqê hunerî de helnênî. Kilamê Esrarê Deyîrî yewbînan ra xiramalî û qet muzîkê înan zî kihên nêbeno.

    

   Gelo biraştî Esrarê Deyîr muzîkî caverdayo? Ez nêzano çiqas raşt o ke Esrarê Deyîr muzîkê ra fek ver ra dayo nîyî fek ver ra nêdayo la eka raşt a fek ver ra dayo sey yewî goştaranê înan ez zaf xo ver ro bikewo... Xora ez ez qet nêwazêno bawer bikero ke Esrarê Deyîr fek muzîk ra ver ra dayo.  Eka raşt o ke Esrarê Deyîr muzîk caverdayo hem muzîkê kirdkî hem zî muzîka kurdkî roşinîya tîrêjêko xo yê geşê tînja xo vîn kerdo, ameyendeyê muzîka ma hîna zaf tarî û zulamat bibo.

   

     Esrarê Deyîr bi cewher û potansîyela xo şîyêno muzîka kurdkî de bibo ekolêk û tradîsyonêk, sey Grubê Kamkaran…   // Mêrdîn-2019

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Li Bakurê Şoreşa Romana Dagirkirina Tarîtîyê ya Bextîyar Elî

                                            Ez dibêjim qey cara yekem e ku   nivîskarek soranînivîsê Başûrê welat, li ser Bakurê welatê ...