Çekuya ezîk herçiqas çekuyêka tirkî biba zî labêle tam goreyê ziwanê kurdkî ya, çekuya ezîk, hetê mentiq, strüktür û fonksîyonî ra seke seba kurdkî ameyo viraştiş, sey kerraya goşeyî kurdkî de cayê xo de ronîşena. Sey çekuyeyêka xase ya kurdkî ya. Naye ra ez nuşteyanê xo de çekuya ezîk bikarana. Çekuya ezîk, pêvekanê ez+îk ra pê yena, kurdkî de pêvekê -ek,-îk-ik-ok, manaya qetelek û şenikbîyayîş, kêmmendiş dana çekuyan, xora manaya ez zî her kes zano, ez, ego, ezîtî, kesayetî û karekterê, subjebîyayîşê merdim o, ego subjebîyayîş û ferdbîyayîş o. Goreyê mentiqe kurdkî ma ke çekuya ezîk tehlîl kerd, ma şênî bivajî, merdimo ke ez-ego ey/aye qitelek mendo, temam nêbîyo, kêmî mendo, nêşêno red bikero, vera bivejîyo, ney bivajo, pizê xo ra qalî keno, nêşêno ê zerrîya xo, nîyetê xo bivajo, subje nêbîyo û nêbîyo ferd.
Ferd senî biêşko ezîktî, tersonekî, teresîya xo bişikno?
Fîlmê Beatsî cewabê nê persî dana ma. Rejîsorê fîlmê Beatsî, Brain Welsh o, serra 2019î de Îngilîstan de kewto vîzyonî.
Çekuya îngilîzkî “rave”, yena manaya delûtî, gêjî. Prosesê tekamûlê na çekuye no hawa yo; reya verêne çaxê mîyanênî de yena bikarardiş, serranê 1940î de bi vatişê “rave up” seba kulturê partî, serra 1950î ra dima hewna sey “reva”, peynîya serranê 1950î de London de seba pênasekerdişê partîyê wehşîyanê boheman yê kulturê beatnik û 1967 de “rave” seba manaya pêserbîyayiş-çalakî yena şuxulnayîş. Serranê 1990î ra dima “ rave” bi na manaya xo, mîyanê lîteraturê muzîkê bidansî yê Îngilîstanî yena qebulkerdiş. Kulturê “rave” de serehawanayoxî, azadî, redkerdişê otorîte û îqtîdaran, zayendîya azad estê. Partîye rave bi muzîkê elektronîkî bi girseyî danskerdiş virazîyenî, şimitişê alkol û merkezê înan de bikarardişê narkotîkî esto. Partîye sey fabrîqayan û depoyanê tal û terkbîyayan, bodruman û teber de ameyênê viraştiş. Ridê qelebalax, vengberzî û nêrehetî vera organîzasyonanê nê partîyan de gerre û reaksîyon zaf benî. Partîyê rave, gelek bala çapemenî zî ancenî û çapemenî de ca genî. Kulturê rave bi zordarîya çapemenî sey ekolê şeytanî yeno pênasekerdiş. Bi hêrişanê çapemenî serra 1994î de partîyê rave yenî qedexekerdiş. Kamî ke beşdarê nê partîyan bibîyêne raştê tewir bi tewir cezayan bîyêne. Qexedekerdiş, nêşêno vernîya viraştişê organîzayonanê nê partîyan bigîro, qedexekerdişî ra pey partîyê rave bi hawayo nimîtkî yenî organîzekerdiş.
Backgraundê sosyopolîtîk û tarîxî yê fîlmê Beatsî de partîyêka qedexekerdeye Reva esto.
Fîlm de bajerêkê Îskoçya de vîyareno. Serqehremanê fîlmî Johnno û Spanner î; embazê yewbîn î û yewbînî zerrî ra û zaf hes kenî. Emrê înan zî ha naşîtî de yo. Hetê kesayet û karekterî ra nê her di embazî zidê yewbînî yî.
May û pîyê Johnno cîyakewte yî, o, maya xo, birayêk pîya ciwîyenî. Johnno teberê wendegehî de marketêk de xebetîyeno. Maya ey ha amedekerdişê zewacê xo yê dîyinî kena, la o qet nê zewacî nêwazeno.
Spanner, kekê xo yê psîkopat reyde ciwîyeno. Kekê ey teda û muameleyê xirab bi ey keno. Kekê ey wazeno ke birayê ci hertim wa ti ra biterso.
Hetê kesayetî û karekterî ra Johnno û Spanner di kesê cîwayaz û dijberî yewbîn î.
Johnno ezîk o, teres û tersonek, gonîmerde, sey maliz o, dest nêkeweno xo, ver ro nêvejîyêno, qet nêşêno vajo ney û red bikero, xora quxekerdiş ra terseno nêşêno hêrsê xo binawno; sey xoverdayîşî ma qe nêvînenî ke fîlm de o nêngan çîneno. Mesela market de nêşêno vera mudirê xo, keye de vera may û pîyê xo yê damarî de, teberî de zî vera derûdorê xo bivejîyo. O nêbîyo ferd; obje yo.
Eksê Johnnoyî Spanner, serehawanayox o, biceserat o, înîsîyatîf girewtox o, bêters o, bihereket o, cayê xo de tebat nêgêno, rîskgirewtox o. O tewr vêşî kekê xo ra terseno, la hemberê kekê xo de rîsk gêno û sere hawanano.
Tam zî merkezê fîlmî de na dijberî û cîyawazîya embazan esta: Spannerî, hewl dano ke ezîktîya embazê xo bişikno. Fîlmî de ma raywanîya şikitişê eziktîya Johnnoyî temaşe kenî. Hata peynîya fîlmî meraq kenî ke Spanner senî bieşko na raywanî de serbikewo; ezîktîya embazê xo bişikno?
Maya Johnno qet nêwazena ke lajê ey Spanner reyde embaztî bikero. Seba ke lajê xo, Spanner der a bikero, ey ra dûrî bifîno, hewl dana ke bar bikî şirî yewna taxe. Spanner, hewl dano Johnno îqna bikero ke, verî ke ê bar bikerî, verî ke yewbîn ra cîya bikewî, ê pîya şirî partîyêka rave ya qedexekerdeye.
Spanner, bi zor û bela seba şîyayişê partî embazê xo yê ezîk îqna keno!.. Spanner seba şîyayîşê partî rîskêk zaf xişn gêno xo çim, pereyanê kekê xo taraweno!...
Seba Johnno zî şîyayişê partî wina çîyêko asan û rehet nîyo û seke no seba ey dinya de çîyo tewr zor û zehmet bo.
Spanner û Johnno pê yenî, qerar danî ke şirî partî. Verî ke şîrî partî Spanner marketê ke Johnno tede xebetiyeno, înan rê telefon keno seke pîyê damarîye Johnno yo, bi henekî o nêvano Johnno nêweş o, dîrekt vano “ Johnno merdo hînî nêno kar” Johnno verba na kerdena embazê xo de, xo de manêno, nêzano ke se bikero…
Ma persê xo yewna hew bipersî: Ferdî senî bieşko ezîktî, tersonekî, teresîya xo bişikno? Tewr zaf giringî û erjayîya fîlmê Beatsî no yo: Şêno cewabê nê persî bido ma.
Kontekstê fîlmî de ezîktî senî yena şiknayîş?
1.Rîskgirewtiş. 2.Bi têrîamêyiş şîdet û dejî. 3.Dayişê bedelî.
Johnno rîsk gêno şono partîye. Polîsî hêrişê partîye kenî. Johnno lamatanê pîyê xo yê damarî ra zaf tersayêne. Sehneyêk de ma vînênî ke; “o seba ke tersê xo yê lamatî bişikno ey xo bi xo lamat kerdêne.” Bifikirîn ke Johnno ke çend lamatan tersayêne; no Johnno sey gelek beşdarvananê partîye o zî marûzê şîdetê bêhedî yê polîsan maneno. Vera nê şîdetî de helikbelik beno. Seranser leşa ey de herinda jopê polîsan bellî bena, çimê ey maseyî û bîyê sîya. Zorûbela şêno bimeşo.
Labêle têrîamêyişê û ciwîyayişê nê şîdet û dejî, beno sedemê şiknayîşê ezîktîya Johnnoyî; gîdîşatê kesayetî û karekterê ey bedelneno. Hetanî ke ey no bedel nêdayêne ezîktîya ey zî nêameyêne şiknayîş. Seba ke ezîktîya xo bişikno ganî ey no bedel bidayêne.
Kesayetî û karektero ezîk, teres, tersênok Johnno mireno, o bi yewna kesayetî û karekter xuliq beno. Beno yew ferd. Beno yew subje.
Dej û şîdetê ke ma nêwazênî biciwî, ma ti ra remenî, çiqas giran beno wa bibo ganî ser o aver şirî û ma nê şîdet û dejî reyde têrî bêrî. Nêbo her roje cuya ma bibo tekrarê xo, yan zî bi eynî hawa xo tekrar biko!.
*No nuşte hûmareyê 7înê Kovara Temaşe de amêyo weşanayiş.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder