Ziwan, pênasekerdişê dinya, cu û estbîyayiş o. Muzîk û ziwan…. Ziwan teyna çekuyan û
kelîmeyan ra pê nêno, Termînolojîyê û ferhengê muzikolojî esto la ziwanê muzik ziwanêk bêçeku yo.
Ziwanê muzik çi yo?Ziwanê muzik, ziwanê ruhê hezaran
serrrîyan o. Ziwanê muzîkê de vengî,
rîtîmî, ruhî, tinî, melodî, ahengî, vîro
kolektîf û şexsî, hîsî, hîsîyat, qodê kulturî, hewn, hiş, binhiş,
asosyasyonî… estî. Tinîyek îmgeyê
romanêk dana to. Melodîyek heme dejan,
trajedîyanê şarê to dona to hîskerdiş.
Vengêk qirikî to bena gedetîya to. Rîtîmêk heme keyfweşî, şadwerî,
keyfdarîya şarê to ana ver çimanê to. Asosyasyonêk, leteyêk vîro to yê kolektîf
ganî kena û binhişê merdim de xatireyêka vîrkerde newe ra zindî kena.
Muzikê her şarî û netewî cîya bi cîya yo. Resenî û orjînalî,
ferqa muzîkê her şarî, netewî xo ziwanê muzîkê de înan mojnêna. Muzikê şaran û
netewan goreyê ziwanê muzikê înan yewbînî ra cîya beno. Nîmune, heme vateyê
albumêke bi kurdî bibi zî nêno a mana ke o albumî kurdî yo.Nîmuneyê bînî ziwanê
muzîk elewîtî çi bi tirkî çi zî bi kurdî
bo qe ferqê nêkeno merdim zano ke o muzîkê elewîtî yo labêla muzikê elewîtîyê
zî mîyanê xo de cîya benî.
Xora ser o ziwanê muzikê kurdî de qe xebatêk
nêameyîviraştiş. Ziwanê muzîkê kurdî ewro mîyanê taxribatê û dezenformasyonê
girdê de yo. Hetobîn ra zî şewat û adirê çînkedişê asmîlasyonî sey her çîyê
kurdan muzikê kurdî zî dayo xo verî. Ewro seba seveknayişê ziwanê muzikê kurdî,
muzikê kurdî sey dezge û sazî xebatî hema hema çîn î. Teyna seba seveknayiş,
averberdişê ziwanê muzikê kurdî çend
xebat, hewldayişê ferdkî estî. No xebat
û hewildayişê aktuelî ra yew zî
albûmê Rû Bi Rû yê Cemîl Qoçgîrî û Mikaîl Aslanî yo.
Albûmê Rû Bi Rû, çend rojî verî vejîya, çend rey
goştarîkerdişê albûmî ra dima mi de no fikir virazîyaye ke Mikaîl û Cemîlê ma
bi no albûmî hewl dayo ke ziwanê muzikê kurdî bixelesnî, xelaskerîya ziwanê
muzikê bikerî. No nuşte de ez wazêno no
hewldayişê înan problematîze bikero.
Cemîl Qoçgîrî û Mikaîl Aslanî waşto ziwanê muzikê kurdî bixelesnî; qe çîyêk
zî ziwanê muzikê kurdî vîn nêbo her çîyê
ey xelas bikerî, verê heme vîndîkerdeyan ey bigîrî sey melodî, vengî,tinî,
rîtîm, formî…
Hewla xelaskerîya înan hetobîn ra yena mana ya newe ra
ganîkerdiş û şenkerdiş û bêmergkerdişê ziwanê muzikê kurdî yo.
Mikaîl Aslan û Cemîl Qoçgîrî senî hewl dayo ke xelaskerîya
ziwanê muzikê kurdî bikerî? Nîşane û delîlê no hewldayiş çi yî?
Yew, bi qalîtebîyayişê xo; her kilamê albûmê Rû Bi Rû sey
şaheserêk î û qalîteyê her kilamî, ê bînan ra zêde ye la kêm nîya. Her kilamê
de terzê cîya bi cîya muzikê amêyî bikarerdiş. Her kerra û leteyê albûmî zewqeka hunerîye berz dana mi; Nîmune deyîrê “Meymana Mi Bi”, “Sermest”, “Zê
Cemed” û “Zim û Zim”
Dîyîn, yew, albûmê de
domînatîya enturmentalan û muzikalîte no hewldayişê ma mojnêno. Înan seka waşto
heme vengê ensturmentalan, vengî, ahengî,
ritimî, tinî, melodî û vengê qirikî ê ma bi albûmê xo bixelesnî. Nîmune
heme deyîranê albûmî de no hewldayiş esto la tewr zaf zî kilamê “Rû bi Rû”,
“Reseno”, “Qereçorê Girêdê”, “Şîr û Kef” û “Bedrano” de no hewldayişê xo de
hewinênî. Diyîn zî îmgeyê kilama “Zê
Cemed” de hemvera dagirkeran û serdestan
de übermensche (merdimo berz) bîyayişê,
“Qereçore Girêdê” vîro ma yo kolektîf, Kilama “Reseno” de ruh û vengê
ensturmentalanê ziwanê muzikê kurdî yê elewîtî û Kilamê Sasun de ziwanê muzikê
ermenkî û îmgeyê trajedîya armenîyan esto.
Hîrêyîn, albûmê de bi
westatî senteza tradîsyonî û modernî amêya viraşti. Xora ma heme albûmanê înan de no hewldayiş
vênênî. Bi senteza tradîsyonî û modernî ra hewl dayo ke newe ra ziwanê muzikê
kurdî ganî bikerî û xelas bikerî.
Nîmune kilama “Sermest”, “Xewn e”
û Zim û Zim “ de.
Çarînê, sey hîs, hîsa keyfweşî, zerrşenî, şadwerî, heswerî
serdest e. Bi no hîsa keyfweşî û hezwerî hewl dayo ke ziwanê muzikê kurdî
bixelesnî. Kilama “Zim û Zim” cuya dewî, keyfweşî, henekçîya, yarîkerî, mîzah
dewijan, komela ma erdbi mi vîrî. Seka na kilamî felseyê Omer Haywanî xulase
û felsefeya rastafaryanizm a terzê
muzîkê reggea xulase kerdo.
Kolonîkerde bîyayiş û bindestbîyayiş wina yew çîyo ke ti her
çîyê xo ra nefret kenî, ti her çîyê xo
tehkîr kenî, ti her çîyê xo kêm vênênî, her çîyê xo bêerja û bêqiymet hîs kenî…
Meselaya ferdanê kurd xobîyayiş an zî xonêbîyayiş o.
Kolonyalist seba ke ma xonêbî çi bi zorê, bi çiwa çi zî bi riza;pere, statu,
dewlemendî, ma ser o ferz kenî eka to xo tereqna, berî to rê abênî la eka ti xo
de israr bikerî hezaran zehmetî, tehlîke, bedel ci esto. Zaf tayê ma xobîyayişê de israr kenî û xo
nêtereknênî. Eka ez Mikaîl Aslan û Cemîl Qoçgîrî bi cumleyêk pênase û xulase
bikero. Mikaîl Aslan û Cemîl Qoçgîrî
xobîyayiş û xomendişê û xoberzkerdişê de
israr î. Sey hobîyêk, mijûlîyêk, sey
karê hîrêyînan, çarînan muzikê nêvirazênî. Mikaîl Aslan û Cemîl Qoçgîrî seba
mîsyonêk muzîk virazênî. Mîsyonê înan zî israrê xobîyayiş û xomendiş û
xoberzkerdişê; qalîteyaqumaşêberzkerdiş o.
*Ev nivîs pêşî di malpera Nuhevê de hatibû weşandin.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder