6 Eylül 2021 Pazartesi

Hewla Înşakerdişê Edebîyatê Bajarî


                                                   

Hacimê kitabî şenik û tenik o la fonksîyon û newegerîya ey gird û xorîn o...

Bi nameyê Merhebaya Nîmeyê Şewe kitabê hîkayeyanê Evdî Hesqera, emserrî, Weşanxaneyê Roşnayî ra weşanîyayo, 64 rîpel o, tê de vîst û yew hebe hîkayeyî estî.

Hîkayeyê Evdî Hesqera sey kilmfîlman î. Sey derhênere o kamereya xo tadano ser karakter, meselaya xo. Kî ke hîkayeyanê ey wanênî seka kî kilmfîlmêka biqalîte û bibandor temaşe bikerî. Kî şîyênî no hawa zî hikayeyanê ey pênase bikerî; seka kî fîlmêk de sehneyan tewr bandorkerê aye temaşe bikerî. Wendişê hîkayeyêk qedino, hîkayeyî de qismek, cumleyêk hîşa kî ya zeleqîyêno:

“Meaşo ke ez gêna çar qurişî la mesref çewres û çar qurişî! Qandê ke miletê xwu rê medenîyetêk virazî ez ameya metropalanê şarî de girweyena, goreyê standardan cuyena(yanî zey werdê dewe ez nêşena her roce bulxur biwerî) ke ez jî miletê xwu rê, ziwanê xwu de medenîyetêko zey medenîyetê Ewropa virazî! Eke her hewte ez nêşina tîyatro, ez yew-di kitaban nêgêna, çend fîlman temaşe nêkena, ez do senî medenîyet virazî bawo?! Şarê mi do  medenîyeto ke ez şertanê emeleyan de virazî ra çi xêr bivîno?! Temam, tîyatroyê dewlete esto. Ez eşkena şêrî; bîletê tîyatroyanê xisûsî ra ercanêr, çepikê ci bolêr û belaş… Kitabî zî, ez do kitabxane ra bigêrî:hîrê kitabî heqê min ê, pancês rocî wextê mi esto. Fîlman zî, ez do înternet ra temaşe bikerî.  Dublajê fîlmanê kalîteyînan kêmî yo.  Ez do binnûşte biwanî, wa çimê minê nêweşî yew rey kor bibê, ma ez se bikerî?(Ez kor nêbî, ti kor nêbê, kam do şarê ma rê medenîyet virazo?) La fina zî ez nêşena hende pere bidî arê.” r.38

Hîkayeyanê Evdî Hesqera de mîyanê trajedî û komedî de dengeyêk esto. No zî bi mîzah û îronî viraşto. Pêro hikayeyanê ey de mîzah sey kerraya qirnî ca gêno. Bi mîzah trajedî nêdano vîr ra kerdiş û pey goşî kerdiş û kerra nêno aye  ser o, bi mîzahî  hem melankolîya xesenayê hem zî bêhêvîtîya murdarkerde ra seveknêno,şadwerî û keyfweşîya cuyî ma berz keno û bi mîzahî dano ma fikrîyayiş.  

Hema hema pêro problemê ma kurdan bi bajarwanî ra têkildar î. Ma ke bajar dir dekewnî têkilîyî her çîyê ma kewno krîzî sey ziwan, kultur, ontolojî, têkilîyê komelî, kesayetî, vîro kolektîf, xobîyene û nasname ma. Halî û hazirî de ziwanê ma yo ke bajaran de  awan bîyo çîn o. Nayê ra ziwanê ma ke kewno bajaranî dekewno krîzî, çekû û terman û îzafeyanê ziwano halî û hazirê bajarî;  tirkî ra gêno, no hawa xo temam keno.

Goreyê mi edebîyata kirdkî de newegerîya hikayeyanê Evdî Hesqera na yo: Ey bi no kitabê xo ver edebîyatê kirdkî dewe ra tadayo bajarî û seba  înşkakerdişê edebîyatê bajarî bîngehêk êşto.  Hîkayeyê ey sosyopsîkolîjîk î. Zemanê înan zî ewro yo. Wendoxî ewro ma vênêno. Hikayayanê ey de ferd, komel û  cuya bajarî esta.  Ma bajaran de bedelîyayişê komelî û ferdî  nawnêno ma. Cewabê  sey persanê “ferdê kurdî ha kamî hetê şonî” û “ ewro komela ma bajaran de  ha çi halê de ya” dano ma.  

Edebîyat xovênayiş o û xo ser  de fikrîyayiş o. Kî hîkayeyan ey de bajaran de sosyopsîkolojîya komel û ferdanê ma vênênî û hîkayeyê ey seba ser xo ya fikrîyayiş benî sey bîngeh û qistasî. Erjîyêno ke kî yew bi yew ser o her hîkayeyê ey de bifikirî. 

Ma ke bajaran dir dekewnî têkilîye sey ontolojîk ma di felqe benî; hetêk ma dewe de  manêno, dewij o, hetê binê zî hewl dano ke bibo bajarî sey mînak kî şîyênî hîkayeyê “Erebeyî” bi. Hîkayeyan de giranî di hetî biyayişê ma esto. Temamkerdişê wendişê kitabî de fikro kî de virazîyêno tayê ferdî kurd bi xobîyene, pêxobawerî û serberzî bajarî bîyî.

Ziwanê ma teyna bajaran de nîyî, qada înternetî û teknolojî de zî kewno krîzî.  No rey ziwanê ma marûzê îngîlîzî beno. Termê îngîlîzî, farsî, erebî ziwanê ma de roşênî, sey pîne nêasênî la ê tirkî sey pîne yî.   Evdî Hesqera, qada înternet û teknolojîkî de ziwanê ma de zêdnayo û heray kerdo. Ey sindorê ziwanê hetê teknolojî, înternet û bajarî ra berdî:

Eyro zî winî bî. Ez vana “eyro” la telefon fam nêkeno, çekuya mi bedilneno keno “euro”. Raşt a, her çî wextê xwu de weş bî. Ma her çiyê xwu de kewtbi erey û teknolojî zî çiyêko winasî bî. Ez nişta servîsa firokxaneyî.  Mi telefon akerd ke sînyal dano, vano hafiza de ca nêmend. Mi zî dest pê kerd vîdeo û fotografê ke lazim nîyê heme pak kerdî la cîgabaytêk zî ca anêbî. Hela Hela! Mi çend deyîrî û konferansê ke înternet ra zey dosyaya vengî ardbî telefonî ser zî delete kerdî. Reyna eynî hal!” r.30

Tayê merdiman de ruhê edebîyatwanî esto. Qelemê înan ra her çîyî şîyêno bibo edebîyatî û seka bi qelema xo ruhî pûf bikerî çîyanî. Ê çinayî binusî, tê de zewq û keyfê wendişê esto. Evdî Hesqera zî nînan ra yew o.

Evdî Hesqera tîya ra pey sebikero? Mi gore, ganî hîna zaf binûso.Seba ke bişo xo bivêno. Qudret, potansîyelê Evdî Hesqera ê hende zaf o ke o şîyêno sey Julio Cortazar bibo nuştoxêk. Di serrî ra verî mi bi nameyê Ötekinin Rüyası  kitabê hîkayeyanê Julio Cortazar wendibî, tehm û zewqêk hîkayeyanê Evdî Hesqera da mi, tehma û zewqê Ötekinin Rüyası erdî mi vîrî, mi vatêne qey, ez ha newe ra Cortazar wanêno. Hela ma biewnî!..

“-Ey zî xelata Nobelî heq kerda. Wulay lazim o merdim verê verkan kitabanê winî kalîteyinan biwano. Mêrdekî weş nûşto, xwu îspat kerdo û Nobel giroto. Çi yo, ma inê amatoran dest de merdbî! Qeçê ke heyatê xwu de di sey kitabî nêwendê; wendiş çi yo, di sey kitabî nêdîyê mi rê kitab nûsênê, benê nuştoxî! Hende bes o! İnê şeş mengî yê ke mi terkê ecemîyan kerdo. Mi…” r.19

 *No nuşte verîcû rojnameya Xwebûn de amêyo weşanayiş.

 

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Li Bakurê Şoreşa Romana Dagirkirina Tarîtîyê ya Bextîyar Elî

                                            Ez dibêjim qey cara yekem e ku   nivîskarek soranînivîsê Başûrê welat, li ser Bakurê welatê ...