Peywendîya Zayendî û Bedenî de Rijnayişê Ferasetê Bedeno Arzûnêbîyaye

                                 

 Dinya de her çî;babetî, fenomenî bena wa bibo erja û giringo ke bêro xebtîyayiş. Erjabîyayîşê înan yewbînan ra zaf yan zî tunêk nîya. Erjatî û girîngîya her babetî goreyê xo bedelîna. Nayê ra raşt nîyo ke zanistî mîyanê înan de goreyê erjatî û giringîye hîyerarşîyan bivirazî. Labela no tespîte seba ferdanî  derbasdar nîyo çimkî ferdî çîyêko subjektîf o, nayê ra normal o ke erjatî û giringîya fenomenanî goreyê ferdanî bivurîyo. Beden û zayendî  semeda mi di fenomenî tewr giring û erja yî. Kê şîyênî  zaf hetanê bedenî û zayendî ser o bixebetî; binûsî, problematîze, cigêrayiş û wenekenitiş bikerî. Kamcîn hetî beno wa bibo her hetî beden û zayendî ser o xebtîyayiş; erjayîn û giring o.

1.Beden

Dinya de însanî bi bedenê xo mewcûd beno.Bê bedenî ruhî bi teyna serê xo nêşêno mewcût bibo. Bedenî raşt ra raştî bi komel û kultur ra têkildar o. Mekanîzmaya komel û kulturî de zî her struktûr, element û normê komelî xo ser o bedenî ra înşa keno, wazêno ser o bedenî de kontrolê bivirazo, mûhendîsîya îdeolojîyê xo ser ey de tayîn bikero û sinoranê ey dîyar bikero, encamê de zî ey kedî bikero. Nayê ra azadnêbîyayişê bedenî vejîyêno ortê. Michel Foucault berhemê xo yê "Tarîxê Zayendî" de îqtîdarê  dekewto tewr mahremîyetê ferdanî; wextê zayendî yî, îqtîdar wazêna ferdî senî, kamcîn tewiran û krîteran de seks bikerî, dîyar û kontrolê bikero. Dînê îslamî, wazênî mudaxaleyê û kontrolê her çîyê bedenê însananî bikero,nîmune wazêna însanî bi kamcîn lingî şîrî tuwaletî zî bellî bikero.

 2.Azadnêbîyayişê Bedenî

Gelo dinya de komelêk û kulturêk esto ke tê de beden azad bibo? Ez îhtîmal nêdano ke komelêk û kulturêk wînayîn bibo. Hima hima heme komelan de beden azad nîyo.  Beden, tu hetêk ra azad nîyo. Bedenî bînî îktîdar û hegemonyaye norm û struktûran komelî de yo. No zî her hetî ra bedenî dekerdo bînê şîddetan.Xora azadnêbîyayiş şîddet o; hem fîzyolojîk hem psîkolojîk hem zî sembolîk o. 

3. Bînê Şîddetan de Bîyayişê Bedenî

Bedenê her hetî ra ha bînê şîddetê her îktîdar,  sîstem, duzen, mekanî, habîtus û strukturanê komelî sey dîn, ehlaqî, perwerde, eskerîye de yo. Hedefo sifteyînê îqtîdar, beden o. Cayo ke îqtîdar esto; ewca de beden ha bînê şîddetê yo. Îqtîdarê her çî ra verî wazêna ser o bedenî de kontrolê xo bivirazo. Alano umumî de şîddetê birehetî nêşîyayişê huwîyayiş. Kar û xebatê de bedenî şîddetê mehkumê wextêk, mekanêk û şer û mercan beno. Piragirewtişê de zî bedenî bînê şîddetî de yo.

Ehlaqî bi xo estbîyayişê xo şîddet o.  Beden komelo modern de bînê şîddetê kamerayanê ewlehî de yo. Şîddetê her mekanî, awanî serê bedena cîyawaz o.  Beden tewr zaf ha bînê şîddetê têndûrîstî û dîyetî de yo. Sey normanê porê xo wîna nêbî awa biqesnî, goşarê xo goşê mekî, serê xo padayî... Bedenî rê planêk û programêk ferzkerdiş şîddet o. Sîstemê dinyayê ewroyîn kapîtalîzm o. Cewherê kapitalizm de beden esto.Kapitalîzm xo serê bedenî ra awan kena. Kapîtalîzm de bedenî ha bînê şîddetê sektorê estetîk, rindetîyê û moda de yo.

4. Tekîlîya Zayendî û Beden

 Beden û zayendî raştê ra raştî yewbîn dir têkîldar î.Bê bedenî ruhî bi teyna serê xo nêşêno mewcût bibo. Dinya de însanî bi bedenê xo mewcûd beno. Bê zayendî zî cuya bîyolojîk nêna dewamkerdişî. Bedenî bi zayendî xo newe ra afirnêno. Zayendî zî bi bedenî mewcudîyet veynêno. Bi estbîyayişê xo, mewcûdîyetê yewbînanî temam kenî.  

Zayendî mekanîzmaya komel û kulturî de hem hetê muhtewa hem hetê mana hem zî hetê form ra vurîyêna, komplîke bena.  Zayendî, bi bedenêko bînê ra hewlê arzûyê temambîyayiş o. Zayendî bi arzû ra têkîldar a. Arzû zî xozaya însanê de esta; bîyolojîk a. Mekanîzmaya komel û kultûrî de verîtîya zayendî de hînî dewamîbîyayişê bîyolojîk nîyo. Hetê bîyolojîkî ra dewamê însanî têkîlîya zayendîya camerd û cenî de qewimîyêno labela têkîlîkewtişê zayendî de xêncî cenî û camerdî sey hemzayendî, bîseksuelî, transeksuelî  çend tewîrê zayendîyê bînî zî virazîyeyî. Verîtîya zayendî de zewq û haz girewtiş hîna verî yeno. Zayendîyo bi heskerdiş û eşq zî pa dima ra yeno. Zayendî beno zewq û hazî.

5. Objeya Arzûyî

Zewq û haz bîyayişê zayendîye bedenî keno objeyê arzûyan. Ferdî benî objeyê arzûyanê yewbînanî. Ferdî sey objeyî arzû xo pêşkeş yewbînanî kenî. Mîyanê ferdanê de musabaqa û reqabetê hîna zaf bêro arzûbîyaye virazîyêna. Pazarê arzûkerdişan yewbînanî virazîyêna. Hegel, dîyakletîka efendî û kole de dîyar keno ke:"kole wazêno hetî efendî ra bêro qebulkerdiş." Komelî de bedenêk gama ke bedenêko bînî arzû kerdî, wazêno hetê o/ayê bedenî ra bêro qebulkerdiş. Tîya ra bedeno arzûbîyaye û arzûnêbîyaye vejîyêno. Mîyanê  bedeno arzûbîyaye û arzûnêbîyaye de dîyakletîka efendî û kole virazîyêna. Eşqa platonîk tîya ra vejîyêna çimkî arzûya bedenî yewhetîn manêna.  Dîyakletîka efendî û kole de aşiqê eşqa platonîk, pozîsyona kole; arzûnêbîyaye de yo. La wexto ke arzûyê ferdanî muqabile yewbînanî bîyî eşqî, arzû pê yena.

6. Bedeno Arzubîyaye

Bi sînema; fîlmanê, rêzfîlmana, reklaman, fîlmanê pornoyî, înstegramî, mankenan û namdaran îmajê bedenê arzûbîyaye yeno înşakerdiş û viraştişî.  Îmajo ke amêyo înşakerdiş, camerdo zixm,pêt, şedîyaye, derg û dekerde, qasîn... o cenî zî çîjê û kulî xişn, lew masneye ...ya. Xoaverberdiş û karîyerkerdişê;bi  bedenanê ke hîna zaf bêrî arzûkerdiş ra têkîldar o. Na dîyarde her çiqas semeda kar û gurî derdasdar bibo zî, camerdî wazêno bi ney xo hîna zaf bikerî objeye arzûbîyaye. Sîgmund Freud , "bînê her kerdenaya însanî de zayendî esto" bi na tespîta xo objebîyayişê bedenî îfade keno. Cenîyî zî bitaybetî goreyê fîzyolojî; rindeyê û delaleya xo wazênî hîna zaf bikerî objeye arzûbîyaye.  Arzûbîyayişê bedenî camerd zengîntî,hêz, statû, karîyer o, ê cenîyan zî rinde û seksîbîyayiş o. Bedeno ke çiqas rinde û ciwaneya xo vîn keno, arzûbîyaye ê hende kêm beno.Arzûbîyaye yan zî arzûnêbîyaye bedenêkî ney  dîyarker î. Nayê ra her ferdî nêşêno her çîyî arzû bikero, arzûkerdiş goreyê potansîyel û wayîrbîyayişanê ey/aye bedelîno. Çîyêk objeyê arezûya ma nîyo, no çîyî arezûyê ê yewna kesî beno. Sinorê wayîrbîyayişê ma arezûyê ma dîyar kenî nayê ra arzûyê kesêkî hêzdar û nêhêzdar yew nîyî.  Bedeno arzûbîyaye pê xo bawer o, hesbîyaye yo, la bedeno arzûnêbîyaye pê xo bawer, hesbîyaye nîyo.

7. Bedeno Arzûnêbîyaye

 Se beno ke û çira bedenêk nêno arzûkerdiş?  Ewro taybetmendîya serekeya îmajê bedenê arzûnêbîyaye de qelewbîyayişê yeno. Semeda zeîfbîyayiş sektorêk virazîyeya. Labela serdema mîyanîna Awrupa de qelewbîyayiş xususîyetê sifteyînê îmajê beden arzûbîyaye bî. Nayê ra senî îmajê bedenê arzûbîyaye yeno înşakerdiş, eynî ê bedenê arzûnêbîyaye zî yeno înşakerdiş. Bedeno arzûnêbîyaye tebermendiş o. Deja, buhranê bedenê arzûnêbîyaye zaf giran û nêna tehamûlkerdişî. Bedeno arzûnêbîyaye bêşa û bêkefy û her çî ra nefret keno.

Beden, fenomeno ke statîk nîyî dînamîk o, her wext yeno vurnayiş û hetê kokimbîyayişê şono; bedeno ke kokim bîyo nêno arzûkerdişê, şîyana xo ya arzûbîyaye vîn keno, ewro ferdî ciwan biasî, xo ciwanêr bikerî no semed ra sektorêk virazîyaye. Her gama de îhtîmal esta ke bedenî qezayêk derbas bikero, zaf hetan ra bêro bedelnayiş:Bedeno arzûnêbîyaye bedeno ke butunîya ey rijîyeya, "anormal" bîyo.

8. Rijnayişê Ferasetê Bedeno Arzûnêbîyaye

Îmajê bedeno arzûbîyaye û arzûnêbîyaye hîşê ferdan de ferasetêk-algîyêk viraşto.  Gelo mumkuno ke no no ferasetî bêro şiktayiş? Mumkun o ke bedeno arzûnêbîyaye bêro arzûkerdiş?Berî cu û dinyaya newe ha cewabê na persa de ya. Merdim tersêno ke bedeno arzûnêbîyaye de bikewe temasî, verar bikero, xo pano, destê xo pano labela  bi mi; eşq, şa û huzur ha bedeno arzûnêbîyeye de yo. Bedeno arzûnêbîyaye dir tekîlîkewtiş azadbîyayiş o. Argûmanê  mi zî tam nîyo labela tîya ra pey yewna nuştê de dewamê bikerî.

  

*No nuşte  verîcû hûmareyê 10ê Kovara Psychology Kurdî de weşanîyabî.